W Lipkowie na skraju Puszczy Kampinoskiej byłam 2 razy - w kwietniu 2016 i w sierpniu 2021, tak więc pokażę to cudowne miejsce w różnych porach roku. Cały czas trwa remont dworu i kościoła.
Lipków ma długą historię, pojawia się też w literaturze. Nie bez powodu pobliska wydma została nazwana Wydmą Bohuna. H. Sienkiewicz na prośbę swojej żony, Maryni Szetkiewiczówny (córki właściciela Lipkowa), umiejscowił tu scenę pojedynku Bohuna z Wołodyjowskim w powieści "Ogniem i Mieczem". Karczmę, w której zatrzymał się Bohun rozebrano w 1921, a pierwowzorem Zagłoby mógł być teść autora Trylogii (stare-babice.pl).
Na początek kilka podstawowych informacji ze strony rme.cbr.net.pl:
Pierwsze wzmianki o wsi Lipków pojawiły się w XV w. Pierwszym właścicielem tych ziem był Andrzej Zamoyski, który podarował Lipków małżeństwu Mniszchów około 1780 r. Z kolei 1 lipca 1790 r. dobra lipowickie nabył (...) Ormianin Jakub Paschalis Jakubowicz (przybył do Polski w latach 60-tych XVIII w. z Tokatu w Anatolii (...).
Nowy właściciel wybudował na tych terenach fabrykę pasów szlacheckich (tzw. persjarnię), które były chlubą polskiej produkcji persjarskiej. W roku 1791 odwiedził go sam król Stanisław August Poniatowski i w uznaniu zasług „za pomnażanie pożytecznych rękodzieł” nadał mu tytuł szlachecki. [to wtedy Jakub Paschalis przyjął nazwisko Jakubowicz] W 1792 r. Paschalis ufundował w Lipkowie dwór i obecny kościół. (...)
W 1812 dwór stał się własnością najstarszego syna Jakuba Paschalisa,
Józefa, który po osiedleniu się na stałe w Lipkowie, odbudował
częściowo zniszczone budynki fabryczne, by wznowić produkcję, już nie
pasów kontuszowych, które wyszły z mody, ale materiałów jedwabnych,
płóciennych, bawełnianych i innych wyrobów. (...) Po śmierci Józefa
Paschalisa w 1845 r. manufaktura zupełnie zakończyła swoją działalność. (...)
Podczas II wojny światowej dwór zajmowało wojsko niemieckie. Po 1945 r. (...) powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne (...) Urządzono w nim mieszkania dla pracowników PGR. W 1948 roku dwór został niechcący spalony przez jego mieszkańców (...) W 1957 r. Urząd do Spraw Wyznań zezwolił na przekazanie parafii ruin dworu. W tym samym roku obiekt został odbudowany dzięki staraniom księdza Stefana Kowalczyka, proboszcza parafii NMP w Warszawie, i proboszcza lokalnej parafii, księdza Wacława Kurowskiego (zmarł 28 lipca 1992). Urządzono w nim plebanię i izbę muzeum historii Lipkowa oraz jego związków z Henrykiem Sienkiewiczem. Muzeum zawiesiło jednak swoją działalność (...)
I jeszcze dodatkowa informacja ze strony stare-babice.pl:
Sam król często też przyjeżdżał do Lipkowa, gdzie w stojącym do dziś pałacyku mieszkała jego przyjaciółka Elżbieta Grabowska, z którą jakoby wspólnie sadził rosnące wokół dworu drzewa.
Lipków miał wielu właścicieli, ale to rodzina Jakubowiczów pozostawiła po sobie ślad.
A teraz spacer. Wielka szkoda, że nie ma już muzeum...
 |
| Most z 2001, po remoncie i rozbudowie |
 | |
| Krajobrazowy park dworski, k. XVIII w. |
 |
| Aleja lipowa prowadząca od kościoła do dworu |
 |
| Dwór Jakuba Paschalisa Jakubowicza, 1792, spalony w 1948, odb. 1957, ob. plebania (2016) |
 |
| 2021 - prace trwają |
Znalazłam zdjęcie dworu w 1910. Oficynki dworskie zostały zrekonstruowane po pożarze w 1948.
 |
| Dom ze skarpami, ob. kancelaria |
 |
| Kościół św. Rocha ufundowany w 1792 przez Paschalisa Jakubowicza |
W 1830 roku,
nastąpiło zamknięcie kościoła, ze względu na
zmniejszenie pracowników w dawnej
manufakturze Paschalisa.
Parafia przestała
istnieć, a wszystkie paramenta przeniesiono
do kościoła w Babicach. Kościół lipkowski
nieużywany od 1830 roku powoli popadł w
ruinę tak, że w roku 1950 sterczały tylko
gołe, zniszczone mury, a wewnątrz kościoła rosły drzewa i krzewy. Odbudowany został
dopiero w latach 1950-1952, dzięki staraniom księdza kanonika
Stefana Kowalczyka (...).
babice.waw.pl
O ile przy dworku widziałam pracujących robotników, o tyle kościół wygląda tak, jak w 2016. Otwarty, ale wnętrze zasłonięte. Wg tablicy informacyjnej posiada klasycystyczny ołtarz główny i 2 murowane ołtarze boczne, zrekonstruowane w l. 50. XX w.
 |
| Kamienna tablica inskrypcyjna nad wejściem do kościoła, 1792 |
BOGU DAWCY WSZECH DARÓW
ABY PRACOM ROLNICZYM I RĘKODZIEŁOM
ORAZ DO NICH ZACHĘCAIĄCEMU KRÓLOWI
STANISŁAWOWI AUGUSTOWI
RACZYŁ BŁOGOSŁAWIĆ
TEN KOŚCIÓŁ Z FUNDAMENTÓW WYSTAWIONY
PRZEZ DZIEDZICA DÓBR ZIELONEK
PASCHALISA JAKUBOWICZA
ROKU 1792.
 |
| Figura św. Józefa z Dzieciątkiem, 1901 |
 |
| Figura MB, 1902 |
Obydwie figury Skonieczny wykonał dla Domu Sierot Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności przy ul. Rakowieckiej 21 w Warszawie na przestrzeni lat 1901-1902. Figura Matki Boskiej umieszczona była pierwotnie na wielostopniowym postumencie w niszy usytuowanej na osi fasady budynku, nad wejściem głównym. Natomiast wolnostojąca figura św. Józefa posadowiona była przed sierocińcem, pod murem ogrodzenia i zwrócona frontem w kierunku budynku. Obydwa obiekty, z uwagi na rozwiązanie w 1949 r. Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności i likwidację Domu Sierot przy ulicy Rakowieckiej, zostały przeniesione na teren Parafii św. Rocha w Lipkowie.
mwkz.pl
 |
| Nagrobek Jakubowiczów na przykościelnym cmentarzu, 1845 (2016) |
 |
| Krzyż wrócił na nagrobek (2021) |
 | |
| Polana za dworem i ogrodem owocowym (d. dziedziniec fabryczny - tu była fabryka kontuszy) |
Lipków stał się wytwórnią pasów na szeroką skalę, zatrudniającą kilkaset osób. Pasy lipkowskie posiadały wysoką jakość pod względem produkcji artystycznej i obok pasów słuckich i kobyłeckich były chlubą polskiej produkcji persjarskiej. Na wzory pasów lipkowskich składały się przeważnie paski oddzielające pólka. Paski
miały motyw kwiatów, stylizowanych roślin
lub geometrycznych pustych kółek. |
|
babice.waw.pl
Jeszcze w l. 80. XX w. na polanie znajdowały się ruiny dawnych budynków persjarni.
 |
| Lipkowska Woda |
 |
| Lipkowska Woda i staw |
 |
| Za stawem dwór i oficyny |
Kapliczka powstała ok. 1860 jako wotum za powrót jednego z
Jakubowiczów z Syberii. Jest to kopia ustawiona w pobliżu pierwotnej
lokalizacji w 2012 (stała na dawnym rozstaju dróg). Ceramiczna plakietka z motywem ukrzyżowania jest uważana za unikat w skali Mazowsza (oryginał!).
Poszłam dalej ul. Mościckiego w kierunków Starych Babic, tak, jak 5 lat temu.
 |
| Krzyż z piaskowca; ul. Mościckiego/ Jakubowicza |
To jeden z niewielu starych domów, jakie widziałam w Lipkowie.
 |
| Dom z 1948; Lipków 97 (data na szczycie, między okienkami) |
Do Lipkowa na pewno wrócę, żeby zobaczyć ostateczny efekt rewitalizacji, ale nie tylko. Jest to piękne i spokojne miejsce, tuż pod lasem, gdzie można połączyć zwiedzanie z wypoczynkiem. Idealne na jednodniowy wypad!
http://www.babice.waw.pl/lipkow/historia.htm
http://archiwum.starebabice.nowoczesnyurzad.pl/sites/default/files/attachment/plansze-lipkow2.pdf
https://stare-babice.pl/o_gminie/historia/
https://www.rme.cbr.net.pl/index.php/w-polskich-dworach-dworkach/1310-dwor-jakubowicza-pod-warszawa
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz