Wąchock słynie z opactwa cystersów, które w 2017 zostało uznane za Pomnik Historii, ale byłoby dużą stratą, gdyby ograniczyć zwiedzanie tylko do niego.
Wysiadłam na stacji i najpierw obeszłam zalew. Opactwo zostawiłam na koniec, i z powodu godzin zwiedzania, i dlatego, że planowałam spędzić tam najwięcej czasu.
Prawie od razu zobaczyłam pozostałości zakładu metalowego i młyna wodnego oraz figurę św. Jana Nepomucena z pocz. XIX w. przed d. betoniarnią (ul. Kolejowa 19). Figura z miejscowego piaskowca została odrestaurowana w l. 2017-20. Weszłam w ul. Dworcową, żeby obejrzeć ruiny warsztatów.
(...) w latach 1821-1823 zbudowano zakład kuźniczy, produkujący różne wyroby gotowe i kute żelazo. Układ wodny na rzece Kamiennej ostateczną formę uzyskał w 1833 roku, już w ramach inwestycji Banku Polskiego, polegającej też na znacznej przebudowie i modernizacji zakładu metalowego (...). Był to wówczas nowoczesny zakład (...) Działał (...) prawdopodobnie do lat 60-tych XIX wieku. (...) w 1888 (...) kupił go przedsiębiorca Nauman i przekazał zięciowi - M. Schoenbergowi. On to (...) zainwestował znacznie w nabytą fabrykę, nadając jej kształt zbliżony do dzisiejszego. Dokonał modernizacji (...) budynków i urządzeń oraz wzniósł dwukondygnacyjny murowany budynek (tzw. Pałac) na mieszkanie dla rodziny. (...)
Schoenbergowie opuścili Wąchock w 1944 roku, a teren i zabudowania stały się własnością Skarbu Państwa. W budynkach fabrycznych w latach 50-tych XX wieku pracowała wytwórnia prefabrykatów betonowych i warsztat rzemieślniczy, były też magazyny Gminnej Spółdzielni. W Pałacu znajdowały się mieszkania oraz przejściowo urząd gminy i ośrodek zdrowia, młyn był czynny do lat 70-tych XX wieku.
zabytek.pl
 |
| Budynek zarządu, tzw. pałac Schoenberga, ok. 1890, po prawej warsztaty |
 |
| Odbudowana zapora, ok. 1890, 1920-1930, 2008 |
Jaz i zbiornik zostały zniszczone przez powódź w 1938. Odbudowane zostały w 2008.
 |
| Budynek zarządu, tzw. pałac Schoenberga, ok. 1890 |
 |
| Młyn |
 |
| Budynek zarządu, tzw. pałac Schoenberga, ok. 1890, po lewej budynek gosp.-prod. |
 |
| Odlewnia, za nią warsztaty |
Znalazłam artykuł z 2024 o planach rewitalizacji pałacu i całego terenu.
 |
| Zalew na rzece Kamiennej (odtworzony zbiornik wodny) |
W dali widać opactwo cystersów.
 |
| Kaplica św. Rocha, ok. 1838; ul. Św. Rocha |
Przed kaplicą stoi krzyż z 1837 z napisem:
Na ? pamiątkę / Ten Krzyż wystawiony / Na którym Pan Jezus / Chrystus był umęczony / Dla ciebie człowiecze / Abyś był zbawiony / Tego Krzyża i Kapli / cy Fundatorowie Jó- / zef i Jadwiga O- / barscy Dnia 5 ? / ? 1837 Roku
Kaplica została wybudowana w 1838 r. z fundacji mieszczanina wąchockiego Józefa Obarskiego z własnych środków i miejscowego kamienia.
(...) We wnętrzu znajduje się późnobarokowe wyposażenie. Co roku przy ołtarzu polowym zbudowanym przed kaplicą odprawiana jest (...) msza odpustowa (niedziela po 16 sierpnia). Jest to jeden z największych odpustów w regionie, który corocznie gromadzi rzesze uczestników z Wąchocka i okolicy.
swietokrzyskie.szlaki.pttk.pl
Kaplica to wotum za ocalenie Wąchocka od epidemii.
Cmentarz parafialny został założony w 1828 i jest jednym z najstarszych w powiecie starachowickim. |
| Nagrobek w kształcie trumny, 1835 |
 |
| Powstaniec styczniowy, 1863 |
 |
| Urzędnik górniczy, 1855? |
 |
| Lekarz górniczy i budowniczy Dworku Langiewicza, 1847 |
Miałam problem ze znalezieniem grobu Neumannów i Schoenbergów, a to dlatego, że zupełnie inaczej go sobie wyobrażałam. Nie sądziłam, że grób tak ważnych osób może być tak zaniedbany...
 |
| Grób Neumannów i Schoenbergów |
 |
| Kamienny portal, XVIII w., przeniesiony prawdopodobnie z opactwa cystersów |
Tablica na zdjęciu to plan cmentarza z zaznaczeniem numerami ważniejszych nagrobków.
Ul. Św. Rocha doszłam do opactwa.
 |
| Figura Chrystusa z krzyżem, 1913, przy drodze do opactwa |
Figurę postawiono "dla upamiętnienia tysiącsześćsetlecia nadania chrześcijaństwu swobody przez Konstantyna Wielkiego".
Pierwsza wzmianka o [cystersach] pochodzi z 1179 roku, kiedy to krakowski biskup Gedeon sprowadził na te tereny zakonników z Morimondu we francuskiej Burgundii i dzięki nadaniu dóbr ziemskich oraz licznych przywilejów, zapewnił egzystencję nowo założonego klasztoru.
spotkaniazzabytkami.pl
 |
| Cysterski zespół klasztorno-kościelny, 1179, XIII, XVI-XIX w., brama miejska (płn.) |
 |
| Skrzydło zachodnie o charakterze architektury pałacowej, 1666, z Wieżą Rakoczego, 1643 |
 |
| Tablica erekcyjna bpa Gedko |
Najbardziej charakterystyczne dla tego obiektu i wyróżniające go spośród pozostałych zabytków budownictwa cysterskiego w Polsce są mury kościoła w układzie poziomych pasów piaskowca na przemian żółtoszarego i brunatno – czerwonego zbudowane ze starannie obrobionych ciosów pochodzących z okolicznych kamieniołomów.
wachock.pl
I kilka słów o krzyżu na wieży.
Umieszczony na opactwie oznacza, że klasztor ma autonomię, czyli jest wyjęty spod władzy biskupa. Takim przywilejem cystersi cieszyli się od wieków. Drugie znaczenie to nawiązanie do okresu epidemii. Krzyże morowe, karawaki zawsze były dwuramienne. (...)
Nazwa [wieży] odnosi się do najazdu wojsk siedmiogrodzkich w 1665 pod wodzą Rakoczego.
radiokielce.pl
 |
| Kościół św. Floriana, XII/XIII w. |
Wnętrze budowli zostało przykryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym [1 poł. XIII w., po raz pierwszy w Polsce], a nawy oddzielono ostrołukowymi arkadami. Wystrój zdominowany jest przez osiemnastowieczne polichromie przedstawiające dzieje cystersów w Wąchocku i późnoromańską rzeźbę (...). Wyposażenie barokowe i rokokowe.
 |
| Kapitularz |
(...) zachowało się wiele elementów dawnego klasztoru, przede wszystkim kapitularz – jedno z najlepiej zachowanych pomieszczeń architektury późnoromańskiej w Polsce. Uznawane jest również za jedno z najpiękniejszych wybudowanych na naszych ziemiach w tym stylu architektonicznym. Była to sala, w której odbywały się zebrania kapituły zakonnej. Na uwagę zwracają zwieńczenia kolumn zdobione ornamentami roślinnymi, jak również ich podstawy, w których „pojawia się” świat stworzeń wyklętych przez cysterską regułę.
wachock.pl
 |
| Dormitorium (sypialnia mnichów), XII w., na piętrze |
 |
| Pomnik św. Bernarda (w ogrodzie) |
 |
| Cysterski zespół klasztorno-kościelny, wejście do części gospodarczej |
 |
| Dworek Langiewicza, d. poczta zajezdna, 1 poł. XIX w., po 1945; ul. Langiewicza 7 |
 |
| Pomnik gen. M. Langiewicza, 2013; ul. Kościelna |
(...) w 1863 roku [klasztor] dał schronienie powstańcom styczniowym na czele z Marianem Langiewiczem, który wybrał wtedy Wąchock na stolicę wolnej Polski.
spotkaniazzabytkami.pl
 |
| Pomnik 1918-1920, 1930; ul. Kościelna |
Pomnik Langiewicza powstał z inicjatywy gen. Antoniego Hedy "Szarego".
Obejrzałam, oczywiście, Pomnik Sołtysa. Prowadzi do niego aleja z płytami, na których wypisano najlepsze kawały o Wąchocku :) Co roku odbywają się tu zawody dla sołtysów z całego kraju.
Bardzo przyjemny skwer między ul. Kolejową, Błonie i rzeką Kamienną. Można odpocząć po zwiedzaniu.
 |
| Pomnik Sołtysa, 2003 |
 |
| Kamienna |
Ale to jeszcze nie był koniec. Po 2. stronie torów znajduje się cmentarz żydowski. Furtka była otwarta.
 |
| Cmentarz żydowski, XIX/pocz. XX w.; ul. Krzemienica |
 |
| Willa żydowskiego kupca i fabrykanta Joela Halperta, XIX w.; ul. Kolejowa 21 |
Nie zdążyłam dotrzeć do folwarku Sina Woda i kaplicy św. Jacka we wschodniej części miasta. Zrobię to następnym razem, jak przyjadę obejrzeć efekty rewitalizacji pałacu Schoenberga.
Odwiedzenie Wąchocka polecam ze względu na zabytki, ale też z powodu zalewu, który jest świetnie zagospodarowany i oferuje sporo atrakcji.
Pozostałości zespołu fabrycznego
https://zabytek.pl/pl/obiekty/wachock-wachock-zespol-opactwa-cystersow
https://spotkaniazzabytkami.pl/wachock-zespol-opactwa-cystersow/
https://wachock.pl/dla-turystow/zabytki-i-miejsca-historyczne/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz