Wieżę kościoła widać już z ul. Puławskiej. Ale najpierw dochodzi się do cmentarza, niegdyś ewangelicko-augsburskiego, założonego w 1850 r. Nagrobki w dość dobrym stanie, napisy po polsku i po niemiecku.
Znalazłam tu kilka nazwisk, które napotkałam już wcześniej, m.in. Eisele. Grób tej rodziny jest jednym z największych i najbardziej rzucających się w oczy. Byli właścicielami Krasnowoli i Mysiadła.
Matthias Eisele przybył wśród pierwszych osadników do Iwicznej.
A to groby właścicieli folwarku Kerszek, rodziny Haman. Obecnie to Kierszek, przylegający do Józefosławia (d. Ludwigsburg), po drugiej stronie Puławskiej.
W artykule Ewangelicyzm w Gminie Piaseczno znalazłam informację na temat rodziny Schaier :
" Jeżeli chodzi o julianowskich [Julianów ob. należy do gminy Piaseczno] ewangelików, to znalazłem wzmiankę w Zwiastunie Ewangelicznym z 1904 roku: (...) Kościół w Starej Iwicznej pod Piasecznem otrzymał piękny dar od pana Schajera z Juljanowa. Dotychczas naczynia komunijne stały na ołtarzu bez przykrycia, co było bardzo niewłaściwe. Pan Schajer sprawił velum z fioletowego aksamitu i czerwonego sukna (...)
Posługując się spisem gospodarstw z lat '60 XIX wieku można przypuścić, że pan Schajer był potomkiem kogoś z licznej rodziny Szajerów z Józefosławia. Rozbieżności w pisowni nazwisk wynikają z tego, że raz zapisywano je fonetycznie, innym razem z niemiecka."
 |
| Jonathan Leibbrand i Johann Schilling z Palatynatu to jedni z pierwszych osadników w Iwicznej |
 |
| Katharine Hau z domu Klotz, z Mysiadła |
Hugo Klotz i Michał Leibbrandt weszli w skład ostatniego kolegium kościelnego przed ewakuacją w 1944 r.
Rodzina Ginterów miała gospodarstwo w Gołkowie, ale też zajmowała się młynarstwem i szynkarstwem w Starej Iwicznej.
Koloniści przybywali na te tereny w latach 1801-06, głównie z południowo-zachodniej Rzeszy niemieckiej, w której panował wówczas głód. Zakładając wsie i osady, nadawali im nazwy miejsc, z których pochodzili: Nowa Iwiczna to dawniej Neu Ilvesheim, Józefosław - Ludwigsburg, os. Orężna w Piasecznie - Schwenningen. Wieś Ilvesheim istnieje do dziś w Badenii-Wirtembergii. Nazwy zostały zmienione na polskie w 1820 r.
"Przybysze otrzymywali siedliska i grunty w
dzierżawę wieczystą. Były dwie kategorie kolonistów. Bogatsi otrzymywali
gospodarstwa pełnorolne o powierzchni około 2,5 ha, ubożsi działki
zagrodnicze. Przeciętny gospodarz np. w 1835 r. posiadał: dom
mieszkalny, stodołę, oborę-stajnię, sad oraz ziemię uprawną. Zagrodnicy
użytkowali siedliska o połowę mniejsze, posiadali też mniejszy areał.
Zaprojektowane wsie miały charakter ulicówek i liczyły odpowiednio:
Stara lwiczna 12 dużych gospodarstw i 12 zagrodniczych (razem 24), Nowa
Iwiczna 14 dużych gospodarstw i l zagrodnicze (razem 15)" (Ewa i Włodzimierz Bagieńscy – Słownik Historyczny Miejscowości Gminy Lesznowola)
Początkowo nabożeństwa odbywały się w kościele św. Anny w Piasecznie, a dzieci uczęszczały do Piaseczyńskiej Szkoły Elementarnej.
Na stronie parafii w Starej Iwicznej można przeczytać:
"Około roku 1842 wsie wokół Starej Iwicznej oddzielają się i tworzą odrębną filię w ramach parafii w Pilicy. Społeczność wydziela teren (4 morgi) na kościół, dom pastora i szkołę. Kościół w Starej Iwicznej, początkowo drewniany, został wybudowany staraniem kolonistów w roku 1843. Ostatecznie od 1857 roku Stara Iwiczna jest już samodzielną parafią. W parafii nie ma jednak pastora, który przyjeżdża z Pilicy raz w miesiącu. Stały pastor pojawia się dopiero od roku 1928 w związku z wybudowaniem murowanego budynku dla szkoły parafialnej, pastora, kantora i gospodyni."
Szkoła Ewangelicka powstała w roku 1852, kościół murowany - w 1893.
 |
| Dawny kościół ewangelicki, od roku 1983 rzymskokatolicki pw. Zesłania Ducha Świętego |
Po wybuchu I wojny światowej ewangelicy zostali wysiedleni w głąb Rosji, ale wrócili jeszcze przed odzyskaniem niepodległości. Podczas wojny kościół został lekko uszkodzony, natomiast szkoła i mieszkanie nauczyciela nie przetrwały.
"W dniu 30 września 1921 r. przeprowadzono
pierwszy Powszechny Spis Ludności Rzeczypospolitej Polskiej. Wieś Stara
Iwiczna liczyła wówczas 18 domów, miała 123 mieszkańców (33 katolików,
90 ewangelików). Nowa Iwiczna miała 15 domów, 104 mieszkańców (27
katolików, 75 ewangelików i 2 chrześcijan innego wyznania)." (Ewa i Włodzimierz Bagieńscy – Słownik Historyczny Miejscowości Gminy Lesznowola)
I jeszcze ze strony parafii:
"W roku 1944 większość ewangelików została
ewakuowana do Niemiec. Po zniszczeniach wojennych kościół odbudowywał
m.in. ks. Feliks Teodor Gloeh (1885 – 1960), dla którego parafia w
Starej Iwicznej była ostatnią placówką pracy. Ks. Feliks Teodor Gloeh
współpracował z ks. płk Ryszardem Paszko, pierwszym naczelnym kapelanem
ewangelickim w WP, przy adaptacji byłej cerkwi przy ul. Puławskiej na
kościół ewangelicki, garnizonowy."
Więcej informacji na temat ks. Feliksa Gloeh dostarcza artykuł J. Majewskiego Ewangelicy spod Warszawy:
"Przykładem patriotyzmu świecili pastorzy kościoła w Iwicznej w latach
międzywojennych. Jednym z nich był ksiądz pułkownik Feliks Gloech,
absolwent wydziału teologicznego w Dorpacie (dziś Tartu w Estonii) i od
1930 r. naczelny kapelan wyznania luterańskiego w Wojsku Polskim. Do
Wojska Polskiego wstąpił jako ochotnik w 1920 r. To on wyszedł z
inicjatywą przekazania gminie ewangelicko-augsburskiej dawnej rosyjskiej
cerkwi wojskowej koło placu Unii Lubelskiej (Puławska 4). On też po
wojnie odbudowywał ten kościół, współpracując przy tym z generałem
Juliuszem Rómmlem. Dodajmy tu jeszcze, że syn Feliksa Jan poległ jako
żołnierz Powstania Warszawskiego 3 sierpnia 1944 r."
W powyższym artykule warto też przeczytać 2 historie księży związanych z parafią.
Ks. kapitan Karol Messerschmidt, wikariusz parafii w Starej Iwicznej, a później kapelan WP, czuł się Polakiem. Po aresztowaniu uciekł z Pawiaka, ukrywał się 2 lata, w 1945 r. ponownie wstąpił do wojska. Zajmował się zabezpieczaniem mienia poewangelickiego na ziemiach odzyskanych. Uratował też archiwum parafii w Starej Iwicznej. Proboszcz w Starej Iwicznej, ks.Waldemar Galster, w 1939 r. został pobity jako Niemiec, a później aresztowany za polską działalność oświatową trafił na Pawiak. Przeżył.
Ze Starej Iwicznej poszłam ul. Słoneczną do Lesznowoli. Tam również osiedlali się ewangelicy, ale żadne ślady do dziś nie przetrwały.
Na stronie Gminy Lesznowola znalazłam informację, że w roku 1848 "Gminę składającą się z trzech folwarków zamieszkują 1722 osoby – 3 osoby
stanu szlachetnego, 17- mieszczańskiego i 1702 osoby gminnego.
Katolików (921
osób) jest więcej niż ewangelistów (801 osób)."
 |
| Ul. Słoneczna (droga do Lesznowoli) |
 |
| Figura św. Jana Nepomucena z 1776 r. przy kaplicy rzymskokatolickiej; ul.Szkolna 3 |
 |
| Ul. Słoneczna w Lesznowoli |
 |
| Okolice dworu w Lesznowoli |
 |
| Dwór w Lesznowoli; ul. Dworkowa 6 |
Zachowały się pozostałości parku podworskiego z elementami geometrycznymi z XVIII w. W parku znajdowała się kapliczka przydrożna z 1776 r., wystawiona przez Wojciecha i Salomeę Jakubowskich. Była murowana z cegły, tynkowana, na rzucie kwadratu, z kolumnami toskańskimi w narożach i barokową figurą św. Nepomucena wewnątrz. Szkoda, że przed kaplicę przeniesiono samą figurę...W ogóle myślę, że nie powinno się niczego przenosić, bo to jest fałszowanie topografii miejsca.
Dwór i park od roku 1962 są w rejestrze Konserwatora Zabytków.
Przez skomplikowaną i długą historię dworu przewijają się tylko polskie nazwiska.Wyraźnie widać, że Lesznowola była na uboczu niemieckiego osadnictwa. Wszystko, co najważniejsze skupiało się przy ul. Puławskiej.
Bardzo polecam poniższe linki - poszerzą i uporządkują wiedzę na ten temat.
http://luteranie-piaseczno.cba.pl/historia.piaseczno.php
http://www.nowaiwiczna.com/historia-nowej-iwicznej,25,pl.html
http://duchswiety.org/o-parafii/
http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,54420,8355991,Ewangelicy_spod_Warszawy.html
https://www.lesznowola.pl/strona-glowna/nasza-gmina/historia-i-zabytki
https://mazowieckie.dipp.info.pl/baza-dipp/item/287-gmina-lesznowola/169-dwor-lesznowola
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz