Polska Wzdłuż Szosy: Zaborów i Zaborówek

Zaborów warto odwiedzić z powodu pięknego pałacu, folwarku - obecnie szkółka jeździecka - i kościoła pełnego śladów przeszłości. Ciekawa jest też stara szkoła, która niegdyś była kuźnią.

Na początek kilka słów o historii:

Najstarsze wzmianki o wsi datują się na rok 1239 i dotyczą Ścibora z Zaborowa (...) Odnaleziono m.in. pozostałości dymarek; był to fragment wielkiego Mazowieckiego Ośrodka Metalurgicznego. Wieś była gniazdem rodowym Zaborowskich, którzy herb Rogala otrzymali z rąk Bolesława Krzywoustego w 1109 r. W początkach XVIII w. Marcyanna Zaborowska wyszła za mąż za Tomasza Izbińskiego i tak dobra stały się własnością Izbińskich i pozostawały w ich rękach do końca XIX w. W gościnie u nich bywał sam król Stanisław August Poniatowski (...)

mazowsze.szlaki.pttk.pl

Zwiedzanie rozpoczęłam od kościoła. Wpadłam tuż po mszy, w ostatniej chwili. W parafii jest bardzo miły ksiądz, wyrozumiały dla turystów, co jest, niestety, rzadko spotykane.

Kościół został ufundowany przez właścicieli Zaborowa, Placyda i Karolinę Izbińskich herbu Prawdzic, wg projektu Hilarego Szpilowskiego.

Kościół św. Anny, 1791, 1839, 1905

Krzyż pontyfikalny, tiara papieska, pastorał, klucze św. Piotra

Wszystkie ołtarze pochodzą z XVIII w. Przy ołtarzach bocznych jest informacja, że zostały odrestaurowane w 2016. Zawierają relikwie. Są też epitafia rodów Izbińskich i Wodzińskich, właścicieli Zaborowa i Zaborówka.

Obraz św. Józefa i św. Antoniego Padewskiego w zwieńczeniu ołtarza

Ołtarz główny z obrazem MB z Dzieciątkiem w sukience z blachy srebrnej z k. XVIII w.

Ambona, XVIII / XIX w.

Obraz św. Anny w sukienkach z blachy srebrnej, koronowany w 1722, i obraz św. Wawrzyńca w zwieńczeniu ołtarza

Plebania, 1840

Plebania

Na ul. Kościelnej już widać bramę prowadzącą do pałacu i folwarku.

Folwark powstał na przełomie XIX i XX w., ale, jak się dowiedziałam, spichlerz i czworak są najstarszymi budynkami w Zaborowie. Tylko one przetrwały wojnę w stanie nienaruszonym.

Czworak, 1 poł. XIX w.

[Pałac] został (...) wzniesiony przez warszawskiego bankiera Leona Feliksa Goldstanda w latach 1901-03 (...). Siedziba finansisty i jego żony Zofii Karnkowskiej herbu Junosza powstała na miejscu dawnego dworu Izbińskich. Projekt został zamówiony u wziętej warszawskiej spółki architektonicznej Franciszka Bogusława Lilpopa i Karola Jankowskiego. (...) po wybuchu II Wojny Światowej (...) w samym pałacu stacjonowali Niemcy. W 1945 roku cały majątek zaborowski przeszedł na skarb państwa a w posiadłości umieszczony został zarząd Państwowych Gospodarstw Rolnych. W budynku zorganizowano biura, ale też w oranżerii magazyn nawozów. [W 1968 ] majątek został przekazany Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich. Rozpoczął się trwający kilka lat remont i w 1974 roku otwarto Dom Dziennikarza. Po 1990 roku pałac znów zmienił właściciela. (...). Obecnie pałac znajduje się w prywatnych rękach spadkobierców przedwojennych właścicieli (...)

polskiezabytki.pl

W pałacu kręcono m.in. "Lalkę" i "Karierę Nikodema Dyzmy". Niestety, nie da się wejść na teren.

Pałac Goldstandów, 1901-1903: oranżeria, dalej pawilon kuchenny

D. oranżeria

Naprzeciwko pałacu znajduje się wejście na teren folwarku. To obecnie Szkoła Jeździecka Horyzont. Brama otwarta, ale nie cały czas.

Spichlerz, najstarszy budynek w Zaborowie (obok czworaka)

Stajnia, 1903 (odbudowana)

Przy kościele można odpocząć na skwerku, z którego już widać kolejny cel - starą szkołę.

Kopiec usypany przez uczniów i pomnik wolności dla uczczenia 10. rocznicy odzyskania niepodległości

Informacje na temat starej szkoły znalazłam na facebooku:

Najstarsza „Kronika wydarzeń szkolnych” autorstwa Jana Kujawskiego, dawnego nauczyciela i kierownika szkoły w Zaborowie podaje datę powstania pierwszej świeckiej Szkoły Elementarnej we wsi Zaborów na rok 1850. Z inicjatywy dziedzica Zaborowa, pana Wernera, przeznaczono dla szkoły „dom murowany kryty gontem, dwie morgi ziemi, drzewo na opał i 60 rubli na dokompletowanie etatu”.

Trzy lata po uruchomieniu szkoły na zajęcia przychodziło 35 chłopców i 33 dziewczynki; uczniów podzielono na trzy oddziały (współczesne klasy). W 1906 r. Jan Kujawski prowadził w szkole naukę tylko w języku polskim, mimo iż znajdowała się pod zaborem rosyjskim. Wieczorami natomiast prowadził naukę dla analfabetów (...)

W sierpniu 1914 r., po powołaniu Jana Kujawskiego do wojska, szkoła zdemolowana przez wojska rosyjskie została zamknięta na rok. Po wojnie Kujawski napisał: „Już nie pod strachem, ale zupełnie legalnie nauka odbywała się wyłącznie po polsku (...).

Gmina Leszno

Stara szkoła (d. kuźnia), 1850

Stara szkoła

Na terenie szkoły znajduje się miejsce pamięci.

PAMIĘCI NASZYCH BLISKICH

i NIEZNANYCH RODAKÓW

KTÓRZY W LATACH 1943-1944

CIERPIELI i UMIERALI

KATOWANI PRZEZ HITLEROWCÓW

W TUTEJSZEJ SZKOLE

POŚWIĘCA MIEJSCOWE SPOŁECZEŃSTWO

Przy rondzie zauważyłam kapliczkę. Figury wydają się stare, czyżby oryginalne?

Kapliczka, 1882

PROSZĘ

PRZECHODZĄCEGO

O WESTCHNIENIE

DO BOGA.

FRANCISZEK

SAWICKI

FUNDATOR

1882 R.

Św. Florian i odbicie nowej szkoły z 1935

Cmentarz też jest dość blisko. Został założony ok. 1830. Nie ma zbyt wiele starych nagrobków, ale na cmentarz zawsze warto wejść. Obok znajduje się kwatera wojenna z 1939.

Grób rodziny Jana Wodzińskiego, właściciela Zaborówka (1841-1906)

Będąc w Zaborowie, warto podjechać 2 przystanki do Zaborówka i zobaczyć pałac Wodzińskich. Nie wiem, czy zawsze można tam wejść, ale chyba najlepiej próbować w weekend. Mi się udało, bo akurat miało się odbyć wesele i brama była otwarta.