Jabłonna to idealny cel 1-dniowego wypadu z Warszawy czy okolic. Jest bardzo dobrze skomunikowana, położona przy głównej drodze. Zwiedza się ją łatwo, bo wszystkie zabytki znajdują się blisko siebie i przy jednej ulicy (Modlińskiej). Potem można odpocząć w parku pałacowym.
Najstarszą wzmiankę pisaną o Jabłonnie znajdujemy w tzw. „Spominkach Płockich” z 1339 r. (...) miejscowość była puszczańską osadą bartną zobowiązaną do dostarczenia 14 donic miodu na rzecz biskupstwa płockiego. W 1418 r. biskup Jakub z Korzkwi lokował Jabłonnę na prawie chełmińskim. Pierwsza znaczniejsza siedziba biskupia została wybudowana tu na początku XVI w. (...) Po przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy ranga Jabłonny stopniowo wzrosła. Po objęciu stolicy biskupiej przez Karola Ferdynanda Wazę drewniana rezydencja została rozbudowana w 1646 r. o murowaną kaplicę. Pod koniec XVIII w. rezydencja w Jabłonnie podupadła. Jej nową kartę rozpoczął w 1774 r. biskup Michał Poniatowski, brat króla Stanisława Augusta. (...)
Zespół pałacowo-parkowy powstał w latach 1774-1784 w dwóch etapach, co wiązało się z działalnością czołowych architektów epoki: Dominika Merliniego i Szymona Bogumiła Zuga.
mazowsze.szlaki.pttk.pl
W 1794 roku spadkobiercą Jabłonny został bratanek Michała - książę Józef Poniatowski (...) który często bywał tu w latach 1798-1806. Jego osobisty apartament mieścił się na parterze prawej oficyny.
Po tragicznej śmierci księcia Józefa w bitwie pod Lipskiem w roku 1813, Jabłonnę otrzymała w dożywocie jego siostra Teresa Tyszkiewiczowa.
W 1822 roku obiekt stał się własnością Anny z Tyszkiewiczów 1°voto Potockiej 2°voto Dunin-Wąsowiczowej. Anna (...) przystąpiła do przekształcania posiadłości, chcąc z niej uczynić miejsce upamiętnienia księcia Józefa [łuk triumfalny, tablica na ścianie pałacu].
Za czasów Anny Dunin-Wąsowiczowej przekształcono także park, w którym drzewostan został uformowany w wielkie klomby, a dziedziniec przed pałacem obsadzono drzewami i krzewami. (...)
W 1944 roku Pałac został spalony przez wojska niemieckie. W rękach rodziny Potockich Jabłonna pozostawała do roku 1945.
palacjablonna.pl
Zespół pałacowo-parkowy znajduje się przy ul. Modlińskiej 105. Od 1953 należy do Polskiej Akademii Nauk (PAN).
 |
| Kordegarda wschodnia z napisem "SALVE" |
Kilka informacji o bramie wjazdowej z karty zabytku:
Wzniesiona w 1827 r. Przy jej wznoszeniu wykorzystano starsze postumenty stojące pierwotnie przed pierwszą bramą na wysokości pawilonów - pierwotnych kordegard Zuga. Na postumentach tych stały gryfy. Kolumny zostały sprowadzone przez Annę z Tyszkiewiczów Potocką z zamku malborskiego dewastowanego ówcześnie przez Prusaków. Według tradycji miały na nich stać rzeźby wielkiego mistrza i komtura. Pochodzenie kul nieznane.  |
Brama ogrodowa, na lewo od wejścia
|
 |
| Pałac, 1774-1777 |
Między bramą wjazdową a pałacem rośnie
najstarszy w Polsce modrzew europejski. Ma ponad 240 lat, czyli pochodzi z czasów budowy pałacu.
 |
| Zegar słoneczny przed pałacem, w tle modrzew europejski |
 |
| Pałac od strony parku |
Dawny ogród barokowy dochodził do Wisły. W 2. poł. XVIII w. został przekształcony przez Szymona Bogumiła Zuga w
angielski ogród krajobrazowy.
 |
| Tablica poświęcona Poniatowskiemu widoczna przy kolumnie |
USTRONIE BOHATERA
OZDOBIWSZY STARANNIE
BEZ NARUSZENIA PAMIĄTEK
POTOMKOM PRZEKAZUJĘ
1837
A.D.W.
Szara, podłużna tablica po prawej stronie upamiętnia kaplicę z 1646.
 |
| Oficyna zachodnia, tzw. Pawilon Księcia Józefa (Gościnny) |
W 2. poł. XIX w. pawilon rozbudowano i stał się główną siedzibą Potockich. Nad wejściem zachował się ich herb -
Pilawa.
W dawnych pomieszczeniach gościnnych, zgodnie z tradycją, urządzono hotel. W oficynie wschodniej zw. Pawilonem Królewskim obecnie mieszczą się biura Domu Zjazdów i Konferencji PAN.
A teraz inne budowle zaczynając od wejścia, po prawej stronie.
 |
| Pawilon zachodni, d. kordegarda Zuga |
 |
| Muszla koncertowa, k. XVIII w.? |
 |
| Altana chińska na sztucznie usypanym wzgórzu, 1781, proj. Szymona Bogumiła Zuga, 1952 |
 |
| Szklarnia "belgijka", 1895, niegdyś ozdobiona herbem Potockich |
 |
| Oranżeria proj. Szymona Bogumiła Zuga |
To już park po lewej stronie pałacu.
 |
| Łuk triumfalny, 1837, proj. Henryka Marconiego |
Na górze łuku jest słabo widoczny napis "
PONIATOWSKIEMU".
 |
| Wozownia i stajnie proj. Henryka Marconiego |
Po wojnie w wozowni mieścił się obóz jeńców niemieckich, a później obóz pracy.
Bardzo szkoda tych budynków... Na tym drugim zdjęciu poniżej widać jeszcze białe i niebieskie kafelki.
 |
| Ruiny groty romantycznej proj. Szymona Bogumiła Zuga |
W parku prowadzone są prace, ale nie znalazłam żadnych informacji na ten temat. Miejmy nadzieję, że sprawy idą w dobrym kierunku. Gdyby odnowiono budowle parkowe, byłaby perełka!
Tuż obok znajduje się kościół, a za nim droga do folwarku.
 |
| Kościół MB Królowej Polski, 1925-34, 1948-54; ul. Modlińska 105A |
Pierwszy kościół w Jabłonnie powstał na działce podarowanej przez Maurycego Potockiego, niestety, został wysadzony przez Niemców w 1944. W 1945 parafię objął ks. Józef Abramowicz, a msze odprawiano w jednej z sal pałacu Potockich.
W l. 90. XX w. kościół przeszedł gruntowny remont. Wejść mi się nie udało, ale w karcie zabytku są
zdjęcia wnętrza. W GEZ figuruje też
plebania.
Ul. Abramowicza prowadzi do
folwarku. I to jest to, co absolutnie należy zobaczyć!
Patrząc na powyższe zdjęcie, po prawej stronie znajdowały się biura i mieszkania, a po lewej - chlewnia. To po odbudowie w l. 50. XX w., bo na początku XIX w. były to 2 oddzielne
stajnie.
Bruk został wykonany głównie z kamienia granitowego, tylko na obrzeżach z kamieni polnych.
Obecny układ folwarku ukształtował się przed I w. św.
Budynki były użytkowane od l. 50. XX w. do 2010 przez PAN, a teraz przy wejściu wisi płachta z informacją, że jest to "nieruchomość do dzierżawy". Oby szybko znalazła się osoba z sensownym pomysłem na to miejsce...
W GEZ folwark figuruje od 2014.
 |
| Budynek biura, mieszkania (d. stajnia) |
 |
| Lukarna gospodarcza z balkonem i wrota do chlewni (d. stajnia) |
 |
| Obora |
 |
| Stodoła i stajnia po pożarze w 2017 |
Nad wejściem widoczny jest ślad po zdemontowanym
herbie Potockich.
 |
| Warsztat i garaż |
 |
| Magazyn zbożowy, d. spichlerz lub budynek mieszkalny |
 |
| D. stajnie |
Warto dodać, że na terenie folwarku, w jego północnej części, od 1928 działała
elektrownia hr. Maurycego Potockiego. Zaopatrywała w prąd nie tylko Jabłonnę, ale i okoliczne miejscowości, w tym Legionowo. Prawdopodobnie jej kawałek ocalał jako dom mieszkalny (
zdj. w karcie zabytku).
Przy głównej ulicy, Modlińskiej, znajdują się też inne zabytkowe budynki ważne w historii Jabłonny.
 |
| UG, d. karczma z zajazdem i kuźnią, ok. 1834; ul. Modlińska 152 |
W okresie międzywojennym w dawnej karczmie znajdował się Sąd Grodzki, posterunek Policji Państwowej i restauracja "Złoty Róg", a podczas wojny - urząd niemiecki. Budynek został zniszczony w 1944 i w l. 1953-1954 odbudowany.
 |
| 1. siedziba UG Jabłonna (tzw. stara porodówka), XIX/XX w.; ul. Modlińska 130 |
Pierwotnie dom mieszkalny, obecnie jest jedynym reliktem stylu narodowego na terenie Gminy. Podczas II w. św. urzędowała tu agentura wojsk niemieckich, a po wojnie mieściła się porodówka. Znalazłam ciekawy
film o historii tego budynku.
 |
| 1. budynek UG Jabłonna |
 |
| Zajazd, tzw. Stara Poczta, ok. 1830; ul. Modlińska 102 |
Była to pierwsza za granicami Warszawy stacja pocztowa, typowy zajazd pocztowy na Trakcie Kowieńskim. Składała się z klasycystycznego budynku głównego i 2 oficyn. Oficyna wschodnia została rozebrana pod koniec XX w. - pozostawała w stanie ruiny od 1945. Oficyna zachodnia - wg GEZ z k. XVIII w. - pełniła funkcję budynku mieszkalnego. Jest w stanie tragicznym...
Poczta mieściła się tu już przed 1914. W l. 60. XX w. na poddaszu urządzono mieszkania dla pracowników.
 |
| Oficyna zachodnia |
 |
| Oficyna zachodnia |
Przy Modlińskiej 78 stoi zabytkowa
willa Stanisława Bzury z 1900. Był lekarzem gminnym i doktorem zakładowym w Hucie Szkła w Legionowie. Podczas I w. św. w willi mieściła się kancelaria niemieckiej komendantury miejscowej. W międzywojniu doktor prowadził winnicę (stację doświadczalną), wydał też podręcznik uprawy winorośli.
2 rzeczy przegapiłam. Pierwsza to dom plenipotenta Potockich z k. XIX w. przy ul. Parkowej 17 (GEZ). Urzędował do 1945, potem do 1973 budynek pełnił funkcję Nadleśnictwa. Co teraz - nie wiem, ale obok są jakieś szklarnie.
Druga to budynek
parowozowni z 1947 przy ul. Zegrzyńskiej 16. Jest reliktem kolejki wąskotorowej do Warszawy, która funkcjonowała w l. 1900-1956. Przez Wawer od 1914 dojeżdżała aż do
Karczewa.
Zwiedzałam to wszystko dokładnie w odwrotnej kolejności niż pokazałam. Wysiadłam z autobusu 723 przed pocztą (przyst. Szkolna) i poszłam do folwarku. Park i pałac zostawiłam na koniec, bo to wymagało najwięcej czasu. Poza tym w parku mogłam się zaplątać, czegoś nie znaleźć itp. Okazało się, że prawie zawsze pałac miałam w zasięgu wzroku.
Wrócę na pewno, żeby zobaczyć, co się dzieje z budowlami parkowymi i pójdę w kierunku Wisły. W restauracji pałacowej zachowało się oryginalne sklepienie i XVIII-wieczne malowidła Antonio Tavelliego, więc jest to dobre miejsce na kawę czy obiad.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz