Karczew

W Karczewie byłam naście lat temu i zapamiętałam go jako miejsce wymarłe (coś jak Czerwińsk nad Wisłą), ale zdecydowanie warte odwiedzenia. Tym razem było większe ożywienie, nawet 2 sklepiki były otwarte mimo niedzieli.
A co tam trzeba koniecznie zobaczyć? Niesamowity kirkut na wydmie w środku miasta i tablicę fundacyjną z 1595 r. na zewnętrznej ścianie kościoła.

Do kościoła pw. św. Wita udało mi się wejść miedzy jedną a drugą mszą.
Został zbudowany w latach 1732-37 w stylu baroku piemonckiego, ale spłonął w 1865 r. podczas pożaru miasta. Rozbudowany w 1913 r., został uszkodzony w 1944. Przy odbudowie przywrócono mu pierwotny wygląd.

Krzyż gotycki - jeden z najstarszych elementów wyposażenia

Marmurowy piedestał, na którym stoi figura NMP (na lewo od ołtarza) to głowica kolumny z warszawskiego soboru bizantyjskiego (nieistn.). Figura pochodzi z kościoła św. Anny w Warszawie. 

 

 

 

Przy kościele stoi klasycystyczna dzwonnica z przełomu XVIII/ XIX w. oraz figura Niepokalanego Poczęcia NMP z 1904 r.


 

 

Po drugiej stronie ul. Ks. W. Żaboklickiego znajduje się Centrum Historyczne Ziemi Karczewskiej „Stara Plebania”
Było nieczynne.

Plebania z 1892 r. (do 1996 r. )

Idąc na cmentarz, minęłam trochę starych, drewnianych budynków. Niektóre mają się dobrze, niektóre są częściowo zawalone i czekają na rozbiórkę. Ale w sumie jest ich jeszcze całkiem sporo.

Żaboklickiego 22

Żaboklickiego 21

Przeraził mnie natomiast widok kapliczki św. Leonarda, bo myślałam, że po kilku latach restauracji zobaczę ją w całej okazałości, ale okazało się, że jeszcze nie skończyli. Kapliczka jest bardzo oryginalna, wykorzystano do jej budowy elementy ceramiczne z wnętrz pałacowych w Otwocku Wielkim ( XVIII-wieczny piec kaflowy). Ufundowali ją ocaleli powstańcy. Wyglądała, i mam nadzieję, że będzie wyglądała tak, tylko lepiej.

Kapliczka św. Leonarda, poł. XVIII w.

Ul. Żaboklickiego doszłam na cmentarz. 

Cmentarz wojenny z 1939 r.

"Pomnik Orła Białego (...) został potajemnie ustawiony w nocy podczas okupacji przez miejscowe oddziały AK. Orzeł został wykuty z betonu przez więźniów, którzy w latach 1938-1939 byli zatrudnieni przy budowie wału przeciwpowodziowego wzdłuż Wisły."
                                                                                                                polskaniezwykla.pl

Kaplica grobowa rodziny Bielińskich, 1830

Nagrobek z 1903 r.

Na ul. F. Bielińskiego moją uwagę zwrócił budynek z datami. Okazał się organistówką z 1908 r., wybudowaną przez ks. Żaboklickiego. W budynku mieszkała też służba kościelna, była sala teatralna. Ksiądz organizował życie kulturalne Karczewa, działał teatr amatorski. Obecnie mieści się tam Stowarzyszenie „W stronę słońca”, zajmujące się dziećmi.

Organistówka z 1908 r.; ul. Bielińskiego 1

Ul. Bielińskiego prowadzi do Rynku Zygmunta Starego, gdzie znajduje się OSP z bardzo pomysłowym daszkiem wieżyczki - hełm strażacki!

OSP; Rynek Zygmunta Starego

Pod nr 9 - apteka wybudowana z materiału z rozbiórki starej, drewnianej szkoły po roku 1904. Po I wojnie światowej budynek kupił aptekarz, Ludwik Lewenstein, i do dziś pełni tą samą funkcję.

Apteka

Rynek Zygmunta Starego

Rynek Zygmunta Starego

Jak widać, drewniane domy są dość różne.
Ale najlepsze było dalej: XIX-wieczna karczma, stojąca przy dawnym placu targowym, wytyczonym w XVIII w. Zachowała się w prawie niezmienionym stanie, okiennice są oryginalne! Teraz to budynek mieszkalny.
Pani, która mieszka obok, a którą próbowałam podpytać w temacie karczmy, nie wykazała zrozumienia. Ot, przyjechała głupia i świruje wokół drewnianej rudery... :)

Karczma, XIX w.; Warszawska 29/ Świderska

Karczma, XIX w.; Warszawska 29/ Świderska

Kapliczka MB, pocz. XX w.; ul. Kościelna

Od strony ul. Otwockiej znajduje się wejście na cmentarz żydowski. Wygląda na zamknięty, ale można otworzyć bramę. Z tablicy informacyjnej (2006):

Cmentarz Żydowski w Karczewie

Założony w połowie XIX wieku, cmentarz ten był miejscem pochówków
do czasu Holokaustu podczas którego większość społeczności żydowskiej

Karczewa została zamordowana w Treblince.

Obejrzałam wszystkie macewy, szczególnie szukając tych, które można było odczytać. Było kilka z fragmentem po polsku i kilka po rosyjsku. 
Zauważyłam bardzo dużo nagrobków tumbowych. Spotkałam się z czymś takim w Baligrodzie. Wg strony twojebieszczady.net w Bieszczadach jest to rzadko spotykany rodzaj nagrobka. Tam też znalazłam najlepszą jego definicję:

"Tumba jest poziomym nagrobkiem (rodzaj sarkofagu), który wykształcił się wśród Żydów sefardyjskich (pochodzących z Portugalii i Hiszpanii), często była dwuczęściowa - dolna część w postaci skrzyni a górna to przykrywająca ją piramida lub półkolumna."  

Ohel Awrahama Jehoszuy Heszla syna Mordechaja Twerskiego - cadyka w Łojowie i Cudnowie

Wygląda na to, że coś się tu jednak dzieje. Ktoś najwyraźniej wrzuca prośby do cadyka, ktoś kładzie kamienie na macewach.
Rozbite szkło po imprezach się zdarza, ale ogólnie nie jest źle.
Pan, z którym rozmawiałam, stwierdził, że cmentarz jest zaniedbany. No tak, tylko czy na pewno byłoby lepiej, gdyby go ruszono? Teraz jest absolutnie niesamowity i unikalny, te leżące macewy są prawdziwe w takim stanie. Gdyby zaczęto je ustawiać, to już nie byłoby to...

Najstarsza zachowana macewa pochodzi z 1876 r.

O co chodzi z tymi dziurami?

Zaczęłam wracać do kościoła, przed którym jest przystanek autobusowy. Po drodze jeszcze parę krzyży i figur.

Krzyż z 1852 r.

Ul. AK/ Mickiewicza, 1947 r.

Pomnik Chrystusa Króla; ul. Stare Miasto

Na koniec jeszcze spojrzenie na kościół...

... i chyba najważniejszy powód, dla którego znawcy tematu przyjeżdżają do Karczewa - tablica fundacyjna kupca warszawskiego Melchiora Walbacha z 1595 r., wykonana z czerwonego marmuru. Porażająca!

19.06.22

Kapliczka św. Leonarda po rewitalizacji. Wygląda pięknie, ale figura nie jest oryginalna (jest w kościele), a kafle znajdują się w Starej Plebanii (Muzeum).

 

 

 

http://mgok.karczew.pl/chzk-muzeum-stara-plebania/
http://www.kirkuty.xip.pl/karczew.html