Polska Wzdłuż Szosy: ...

Nowy Secymin od dawna był w czołówce mojej listy miejsc do odwiedzenia. We wsi można zobaczyć dawny zbór, największy i najlepiej zachowany cmentarz mennonitów w Puszczy Kampinoskiej i niesamowity krajobraz kulturowy pozostawiony przez osadników.

Wieś założona w końcu XVIII w., usytuowana pomiędzy Wisłą a Puszczą Kampinoską, po północnej stronie szosy biegnącej z Kazunia do Kamiona. Już w 1798 r. powstała w niej niemiecko-ewangelicka szkoła początkowa, do której uczęszczało 24 uczniów. W 1827 r. miał 29 domów i 260 mieszkańców. W 1866 r. wieś zajmowała powierzchnię 603 morgów gruntu, miała 35 gospodarstw. Liczba mieszkańców w 1889 r. wzrosła do 333.
Wieś rzędowa z zagrodami rozlokowanymi wzdłuż wału wiślanego, na sztucznie usypanych wzgórkach, po południowej stronie bitej szutrowej drogi biegnącej wałem. Pomiędzy drogą a gospodarstwami stawy gromadzące nadmiar wody. Dojazd do gospodarstw po wyniesionych ponad teren polnych drogach. Krajobraz kulturowy zachowany w dobrym stanie (rozłogi pól, sztuczne nasadzenia, pasy wierzb wzdłuż miedz, rowy melioracyjne, plecione płoty), niemniej w ostatnich latach w wyniku urbanizacji mocno przekształcany, m.in. likwidowane są wzgórki, na których miejscu lokalizuje się nowe domy. Zachowane przykłady tradycyjnej holenderskiej architektury.

holland.org.pl

Plecionych płotów już raczej nie ma, przynajmniej ja nie zauważyłam, ale reszta się zgadza. Krajobraz oszałamia tym bardziej, im bardziej człowiek rozumie to, co widzi. Dla mnie jest to miejsce magiczne.

Zaczęło się kanałkiem w Nowinach, potem było już tylko lepiej.

Nowiny

Trytwa - droga na grobli w podmokłym terenie

Do cmentarza nie prowadzi żadne cywilizowane wejście, a potem cały czas trzeba się przedzierać przez krzaczory.

Cmentarz - położony w zachodniej części wsi, po północnej stronie szosy, prawie naprzeciwko nowego cmentarza. Usytuowany na sztucznie usypanym wzgórzu pomiędzy dwoma gospodarstwami. Otoczony od strony szosy nowym płotem (ceglane słupki i sztachetowe pola). Powierzchnia 0,35 ha. Zdewastowany, porośnięty chaszczami. Zachowana duża ilość nagrobków, z czego część w dobrym stanie (głównie cementowych). Najstarsze pochodzą z 2. połowy XIX w., większość z wieku XX. Ze starszych nagrobków wyróżnia się żeliwny krzyż na grobie Ewy Getzke z domu Stermer, zmarłej 22 listopada 1898 r., z nowszych Emmy Peter, zmarłej 18 kwietnia 1923 r. oraz Ferdynanda Wermana, zmarłego w 1932 r.

holland.org.pl

Nagrobki są ciekawe, bo mają napisy z obu stron i charakterystyczne dekoracje w postaci obramień tablic z "wałków".

Tu naprawdę jest co zobaczyć. Tylko dlaczego ten cmentarz jest w takim stanie???

Terp

Terp – sztucznie usypany pagórek, występujący głównie w terenach pozalewowych, oraz na obszarach poddanych polderyzacji. Na terpach wznoszono budynki mieszkalne i gospodarcze w ramach dodatkowej ochrony przeciwpowodziowej osuszonego obszaru.

Wikipedia

Prawda, że obłęd?

Sanktuarium Matki Boskiej Radosnej Opiekunki Przyrody nie zrobiło na mnie większego wrażenia, mimo akcentów puszczańskich. Ma się nijak do rewelacyjnego kościoła w Wierszach.

W l. 1991-95 zbudowano według projektu Jerzego Chlebińskiego i Andrzeja Krawczyka murowany kościół na terenie Nowin, poświęcony przez Prymasa Józefa Glempa 29 czerwca 1995 r. W kościele w ołtarzu głównym znajduje się kopia XVIII-wiecznego obrazu Matki Bożej z Dzieciątkiem (nieznanego malarza), przywieziona po wojnie z Wołczyna. Obraz ten po konserwacji został w dniu 21 maja 2000 r. koronowany przez Prymasa Glempa, a kościół podniesiono do godności Sanktuarium Matki Bożej Radosnej Opiekunki Przyrody.
Jest to budowla murowana z drewnianą wieżą nad wejściem i dwuspadowym dachem. W bocznych ryzalitach znajdują się duże mozaiki z kolorowych kamyczków, w oknach witraże ze zwierzętami Puszczy Kampinoskiej.

mazowsze.szlaki.pttk.pl

Na koniec zostawiłam sobie zbór, który jest najbliżej Wisły.

Wieś pierwotnie pod nazwą Secymin Niemiecki założona na wykarczowanych pustkach, na prawie holenderskim na początku XVIII w. Należała do dóbr secymińskich, na które składały się 3 wsie i folwark. (...) Ok. 1842 r. we wsi założono filię parafii ewangelicko-augsburskiej w Wyszogrodzie, po kilku latach wystawiono drewniany zbór, został on jednak zniszczony przez wody Wisły. Obecną świątynię (wraz z murowaną z cegły pastorówką) postawiono ze składek mieszkańców – ewangelików, z wykorzystaniem miejscowego materiału i kamieni fundamentowych przywiezionych łodziami z północnej strony Wisły. (...)
Wyposażenie wnętrza pochodzi z czasu wybudowania kaplicy, z wyjątkiem ceramicznej posadzki w nawie wykonanej w 2003 r. [remont kościoła], która zastąpiła deskowe podłogi.

zabytek.pl

Zauważyłam, że wiele miejscowości nad Wisłą mających w nazwie "Nowy" przedtem miało "Niemiecki", a obok znajduje się odpowiednik "Polski" (np. Kazuń, Secymin, Wymyśle, Troszyn).

Kościół do połowy lat 90. XX w. był kościołem parafialnym, teraz odbywa się tu tylko jedno nabożeństwo w miesiącu (2-ga niedziela miesiąca o 15.00, oraz uroczystości). Co ciekawe, mogą się tu odbywać uroczystości zarówno w obrządku katolickim, jak i ewangelickim.

Jest to najlepiej zachowana świątynia mennonicka na tych terenach. Znajduje się na Olęderskim Szlaku Turystycznym nad środkową Wisłą.