Puławy kojarzą się chyba głównie ze Świątynią Sybilli w parku Czartoryskich, gdzie księżna Izabela założyła pierwsze w kraju muzeum. Eksponaty gromadzone były również w Domu Gotyckim.
Park jest ogólnodostępny, budynki - poza pałacem - można oglądać tylko z zewnątrz.
(...) fundatorami [pierwszej rezydencji] byli (...) marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski oraz jego żona Zofia z Opalińskich. Jedna z najbardziej oświeconych par ówczesnej Rzeczpospolitej powierzyła wykonanie projektu budowli (...) Tylmanowi z Gameren. Pałac został usytuowany na skraju wysokiej skarpy, a wokół niego rozciągały się barokowe, regularne ogrody.
Po śmierci Lubomirskiego w 1702 roku, dobra puławskie odziedziczyła jego córka Elżbieta, poślubiona Adamowi Sieniawskiemu. (...) w 1706 roku wojska szwedzkie zniszczyły tylmanowską rezydencję. Rzeczywistą odbudową pałacu, po zburzeniu przez Szwedów, zajęła się Maria Zofia Sieniawska. (...) wychodząc za mąż za Augusta Aleksandra Czartoryskiego, wniosła mu w wianie (...) Puławy. Nowi właściciele zatrudnili saskiego architekta Jana Zygmunta Deybla, który wzniósł wspaniałą rokokową rezydencję. Wraz z przybyciem Czartoryskich do Puław rozpoczął się okres największej świetności i rozkwitu tego miejsca.
Na przełomie XVIII i XIX wieku Puławy stanowiły centrum życia politycznego, kulturalnego i literackiego. Stało się to za sprawą Adama Kazimierza Czartoryskiego i jego małżonki Izabeli z Flemmingów, którzy sprowadzili na dwór puławski najwybitniejszych artystów (Jan Piotr Norblin), literatów (Julian Ursyn Niemcewicz) i architektów (Christian Piotr Aigner). (...)
Kres puławskiego ośrodka to czasy powstania listopadowego, kiedy to dobra Czartoryskich uległy konfiskacie, a sami Czartoryscy udali się do Paryża (...). W [pałacu] umieszczono Aleksandryjski Instytut Wychowania Panien [przeniesiony z Warszawy], oraz kolejno Instytut Politechniczny i Rolniczo – Leśny oraz Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa. Obecnie właścicielem kompleksu pałacowo parkowego jest Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa.
muzeumczartoryskich.pulawy.pl
Dużą część zbiorów wywieziono do Paryża jeszcze przed wybuchem powstania, a stamtąd w l. 70. XIX w. - do Krakowa, gdzie powstało Muzeum Książąt Czartoryskich.
 |
| Pałac Czartoryskich, 1677, 1728-1801, 1840-61 |
Po lewej stronie powyższego zdjęcia widać oficynę gościnną. W przeciwległej mieściła się m.in. kuchnia, a za nią - dziedziniec gospodarczy z l. 40. XVIII w.
Na oficynie znajduje się tablica (kopia tej z 1930) upamiętniająca wizytę
Józefa Piłsudskiego w 1920. W
Sali Kolumnowej (ob. czytelnia Centralnej Biblioteki Rolniczej) opracowywał plany Bitwy Warszawskiej.
Zwiedzanie rozpoczęłam od pałacu. Pawie wrzeszczały niemiłosiernie!
W Muzeum spędziłam ponad godzinę.
 |
| Barokowa sień wejściowa z oryginalną kolumnadą i sklepieniem, XVII w., pozostałość po 1. pałacu |
 |
| Skrzynka na datki ze Świątyni Sybilli, ok. 1815-20 |
 |
| Maska pośmiertna Izabeli Czartoryskiej, XIX w. |
 |
| Bęben nadwornej milicji Czartoryskich, XVIII w. |
 |
| 1. wydany polski katalog dzieł muzealnych |
Piękna klatka schodowa prowadzi na wyższe piętra.
Konstrukcję z lanego żeliwa wykonała Rządowa Fabryka Machin na Solcu. Była to jedna z pierwszych w Polsce realizacji żeliwnych na tak dużą skalę. Po obu stronach schodów postawiono piece, które miały dogrzewać górne partie pałacu.
tablica informacyjna
 |
| Klatka schodowa z lanego żeliwa, 1859 |
 |
| Sala Kamienna (Muzyczna), I p. |
Nazwa sali pochodzi od kamiennej posadzki, prawdopodobnie z pocz. XIX w. Pełniła funkcję sieni wprowadzającej gości do apartamentów reprezentacyjnych, a także jadalni.
 |
| Sala Gotycka (d. sala balowa, kaplica katolicka Aleksandryjsko-Maryjskiego Instytutu Wychowania Panien), I p. |
 |
| Sala Gotycka: nahajka Bohdana Chmielnickiego, XVII w., miseczka konfederata barskiego, 2 poł. XVIII w. |
 |
| Trójnóg ze Świątyni Sybilli, Włochy?, pocz. XIX w. |
 |
| Wieńce pogrzebowe z krypty Czartoryskich w Sieniawie, XIX w. |
Zabytkowe XIX-wieczne wieńce z krypty rodzinnej Książąt Czartoryskich w Sieniawie to unikalna w skali świata kolekcja wieńców pogrzebowych wykonanych z milionów szklanych koralików, porcelany oraz blaszek cynkowych. (...)
Najstarsze wieńce datowane są na lata 60. XIX wieku, ostatnie pochodzą z XX wieku. Duże wieńce wykonane z koralików powstały w warsztatach francuskich i zdobiły trumny, które w żałobnym kondukcie przybyły z Paryża do Sieniawy.
tablica informacyjna
 |
| Sala Rycerska (apartamenty, od poł. XIX w. kaplica prawosławna Aleksandryjsko-Maryjskiego Instytutu Wychowania Panien), II p. |
PARK
Pierwszy ogród był włoski, następnie przekształcono go w park francuski. Został zniszczony przez Rosjan podczas Insurekcji Kościuszkowskiej. W XIX w. powstał krajobrazowy park angielski wg koncepcji Izabeli Czartoryskiej.
Po parku chodziłam prawie 3 godziny.
 |
| Dom Gotycki, 1809 |
Dom Gotycki miał być początkowo domkiem dozorcy. W ściany wmurowano fragmenty rzeźb i architektury, nie tylko z Polski. Zbiory obejmowały głownie malarstwo i pamiątki zagraniczne.
 |
| Tankred i Klorynda, k. XVIII w. (kopia) |
Rzeźba początkowo znajdowała się w warszawskich Łazienkach, potem przeniesiona została do Puław. W 1982 oryginał umieszczono w Altanie Chińskiej.
 |
| Brama Rzymska, ok. 1800 |
 |
| Domek Grecki, 1788-1791 |
Domek służył jako miejsce spotkań towarzyskich i zachował się bez większych zmian. Połączony był z
oranżerią, którą na przełomie XIX i XX w. rozebrano, a w jej miejscu w 1967 dobudowano budynek biblioteki publicznej.
 |
| Sarkofag Czartoryskich, XVII, XIX w. |
Ok. 1801 na Dzikiej Promenadzie ustawiono sprowadzony z Włoch marmurowy sarkofag poświęcony Augustowi i Marii Zofii Czartoryskim. To pierwszy taki obiekt w Polsce.
 |
| Pałac Marynki, 1794 |
TEN ZAKĄTEK ZIEMI NAJBARDZIEJ ZE WSZYSTKICH SIĘ DO MNIE UŚMIECHA
Pałac należał do córki Adama Kazimierza i Izabeli Czartoryskich, Marii Wirtemberskiej, autorki pierwszej polskiej powieści sentymentalnej,
"Malwina, czyli domyślność serca". Miejsce to nie było dla niej szczęśliwe, wbrew sentencji nad wejściem, a małżeństwo zakończyło się rozwodem.
Później przyjmowano tu gości.
 |
| Most arkadowy, Rzymski, k. XVIII w. |
 |
| Świątynia Sybilli, 1798-1801 (1. muzeum narodowe) |
Świątynia Sybilli poświęcona była historii Polski, a w jej dolnej części odbywały się spotkania masonerii.
Muzeum reaktywowano w 1938.
 |
| Lwy - prezent od cara Aleksandra, który odwiedził Puławy w 1805 |
PRZESZŁOŚĆ PRZYSZŁOŚCI
 |
| Łacha Wiślana (starorzecze Wisły) |
 |
| Groty w skarpie nad Łachą Wiślaną |
Znalazłam 2 teorie: groty to XVIII-wieczne kopalnie kamienia budowlanego lub zaprojektowany element parku angielskiego.
Znajduje się tu kaplica, w której prawdopodobnie powstańcy styczniowi składali przysięgę.
 |
| Schody Tarasowe (tarasy rampowe), XVII/XVIII w. |
Schody stanowiły zabezpieczenie skarpy przed obsuwaniem się.
 |
| Altana Chińska, tzw. Domek Chiński, 1760 |
Altana Chińska to pozostałość po wcześniejszym ogrodzie francuskim. Odbywały się w niej spotkania towarzyskie.
A poniżej mój nr 1 w całym parku!
 |
| Pasaż Angielski, obudowany murami oporowymi d. wąwóz, przed 1770 |
 |
| Pierwsze moje skojarzenie - uliczka na Rodos! |
Łuki powstały po 1800, kiedy to zlikwidowano schody łączące boczny dziedziniec z Dolnym Ogrodem i powstał pasaż. Pierwotnie były ostrołukowe, pod k. XIX lub na pocz. XX w. złagodzono ich formę.
 |
| Domek Żółty, tzw. Aleksandryjski, 1830, 1840 |
W Domku Żółtym mieszkała przełożona Instytutu Wychowania Panien. Możliwe, że wybudowano go dla cara (stąd nazwa), ale nie jest to potwierdzone. Było tu też przedszkole.
 |
| Domek Żółty |
 |
| Brama folwarczna |
Przez bramę wyszłam na ulicę prowadzącą do kościoła. Po drodze minęłam dom z 1 poł. XIX w. (ul. Moniuszki 6). To d. salon dla studentów Instytutu Puławskiego. Jednym z nich w l. 1877-78 był Ludwik Waryński, upamiętniony tablicą przy wejściu do pałacu. Ma też swój pomnik na Skwerze Niepodległości.
 |
| Kaplica pałacowa, ob. kościół Wniebowzięcia NMP, 1803, 1945-1947 |
Kaplica wzorowana była na rzymskim Panteonie i powstała jako mauzoleum rodzinne wg projektu
Christiana Piotra Aignera. Była udostępniana miejscowej ludności.
 |
| "W.R." - wojewodzina ruska |
 |
| Murowana ambona |
W pobliżu kościoła stoi dzwonnica z pocz. XIX w. oraz figura św. Jana Nepomucena z napisem "R.P. 1889".
 |
| Pałac Czartoryskich od strony skarpy |
 |
| Wieża ciśnień, 1897 |
Wieża reprezentuje rosyjski klasycyzm. Była częścią XVII-wiecznego systemu wodociągów i dostarczała wodę do pałacu. Po remoncie w 1973 ponownie uruchomiono ujęcie wody.
To oczywiście nie wszystko, co jest do zobaczenia w Puławach. Pałac i park zaplanowałam na 1-dniowy wypad z
Dęblina i wyszło w sam raz, tak, żeby bez pośpiechu pochodzić i zjeść obiad.
W przewodniku "Puławy i okolice przewodnik turystyczny", z którego korzystałam i bardzo polecam, Autor proponuje 4 trasy. Są zdjęcia i dokładne opisy.
Maciejczyk Tomasz, "Puławy i okolice przewodnik turystyczny"
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz