Falenty i Stawy Raszyńskie

Kompletnie nie rozumiem, dlaczego nie pojechałam do Falent wcześniej, mieszkając tak blisko i mając tak dobry dojazd. To jedno z najpiękniejszych miejsc w okolicach Warszawy! W rezerwacie Stawy Raszyńskie można spędzić cały dzień, do tego pałac, oranżeria i neogotycka brama folwarczna.

Przed zwiedzaniem trochę historii:

W początku XV wieku Falenty były zapewne własnością chorążego warszawskiego Boruty (...), w XVI wieku Wiśniewskich, a następnie Wolskich. Od końca XVI wieku Falenty należały do Opackich, w tym około 1620 roku do Zygmunta Opackiego. Tu w 1680 roku Stanisław Opacki gościł króla Jana III. Od początku XVIII wieku własność Załuskich, od 1759 roku wojewody pomorskiego Ignacego Przebendowskiego, później marszałka nadwornego koronnego Franciszka Rzewuskiego, a od 1782 roku bankiera warszawskiego Piotra Fergussona-Teppera, który w 1787 roku podejmował tu króla Stanisława Augusta. Fortuna Piotra Fergussona-Teppera wyrosła na zyskach, jakie przynosił słynny warszawski Dom Handlowy. (...)

W wyniku wielkiego bankructwa banków warszawskich Falenty w 1800 roku przeszły na własność słynnego fabrykanta powozów Tomasza Dangla. Po śmierci wdowy po Tomaszu Zofii Danglowej w 1818 roku wiele razy zmieniały właścicieli. W latach 1839–1845 należały do rodziny Spiskich, a od roku 1845 do II wojny światowej do rodziny Przeździeckich. Ostatnią właścicielką Falent była księżna Zofia z Przeździeckich Sewerynowa Czetwertyńska. Książę Seweryn Czetwertyński (ur. 1873), poseł do Pierwszej Dumy rosyjskiej i na Sejm II RP, zmarł w 1945 roku bezpośrednio po wyzwoleniu z obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, a jego brat Ludwik Czetwertyński (ur. 1877) został zamordowany przez Niemców w Auschwitz w 1941 roku.

                                                                                                                              dipp.info.pl

Po 1945 w Falentach mieściły się ośrodki szkoleniowe Najwyższej Izby Kontroli, Rady Państwa (od 1952), Prezydium Woj. Rady Narodowej w Warsza­wie (1954-1964), szkoła i technikum rolnicze. W 1953 powstał Instytut Melioracji i Użytków Zie­lonych, a obecnie znajduje się tu Instytut Technologiczno - Przyrodniczy - Państwowy Instytut Badawczy.

I ciekawostka archeologiczna ze strony raszyn.pl:

Szczególnie interesującym znaleziskiem są ślady osa­dy hutniczej z późnego okresu lateńskiego tzn. z prze­łomu er w Falentach. Odkrycia dokonano podczas prac budowlanych jesienią 1967 r. na terenie parku Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach. Odkopano wówczas 18 piecowisk zwanych dymarkami, które usy­tuowane były na suchych kępach - ostrowach - wśród bagien. (...) „Huta" w Falentach zajmowała obszar o po­wierzchni 2 ha i przypuszcza się, że na całym obszarze powinno być około kilkuset piecowisk. Dymarki znajdo­wały się też po drugiej stronie Raszynki już w Raszynie.

W 2003 roku (...) przeprowadzo­ne zostały badania archeologiczne na terenie przyszłego parku i właśnie tam potwierdzając wcześniejsze znalezi­ska powierzchniowe znów odsłonięto ślady starożytne­go hutnictwa.

Wykopaliska w Falentach były początkiem rewela­cyjnych odkryć na Mazowszu. (...) odkryto całe „zagłębie hutnicze" szacowane na około 100 tys. pieców. Produkowano tu rocznie 50-100 (do 150) ton żelaza. (...) Wyniki całości wykopalisk można obejrzeć w specjalnie utworzonym Muzeum Starożytne­go Hutnictwa Mazowieckiego w Pruszkowie.

Weszłam na Groblę Falencką od strony Raszyna. Historyczna grobla o ponad 300 m długości wychodziła z dawnego rynku i przez kilka wieków wiódł nią Trakt Krakowski. Była też świadkiem bitwy w 1809.

Grobla Falencka i Staw Raszyński, w dali kościół w Raszynie

Minęłam rzadko spotykaną figurę Boga Ojca z  k. XVIII w. (XVII?). Została wykonana z piaskowca. Z tablicy przy wejściu na teren rezerwatu można się dowiedzieć, że kolumna jest nowa, a figura stała niegdyś w innym miejscu. Została odnaleziona po wojnie na dnie stawu.

Miejsce bitwy stoczonej w 1809 na Grobli Falenckiej podczas wojny austriacko-polskiej

Staw Rozgrodzony

Lawirując między stawami, doszłam do pałacu. W swojej długiej historii nie miał zbyt wiele szczęścia - najpierw został zniszczony przez wojska szwedzkie, potem ucierpiał podczas bitwy pod Raszynem i jeszcze raz podczas powstania listopadowego. Z pierwotnego pałacu Zygmunta Opackiego zachowały się piwnice oraz część parteru.

Rezydencja w Falentach (...) jest w przeważającej mierze dziełem (...) architekta włoskiego Franciszka Marii Lanciego. (...) w latach 1852–1857 nadał kilkakrotnie przebudowywanej rezydencji eklektyczny charakter, sytuując ją w nieokreślonej przestrzeni pomiędzy średniowieczem, renesansem, barokiem i klasycyzmem. Średniowieczne skojarzenia budzą cztery narożne wieżyczki. Są one czymś więcej niż alkierzami i nadają rezydencji zamkowy charakter (...). Neogotycki rys ma włączenie w całość „zamkowego” założenia kaplicy (...) oraz neogotycka brama przy zabudowaniach gospodarczych. Oficyna połączona z pałacem arkadową galerią to odwołanie do włoskiego renesansu. Barokowa jest okazałość i rozległość rezydencji, a klasycystyczny – sposób artykulacji ścian oraz detal architektoniczny.

                                                                                                                               dipp.info.pl

Pałac miał wielu ciekawych właścicieli i dużo się w nim działo, dlatego bardzo polecam szczegółowy opis na raszyn.pl.

Pałac Zygmunta Opackiego (podkomorzego warszawskiego), ok. 1622 (tylko piwnice), 1784, 1857

Tablica upamiętniająca bitwę i odbudowę pałacu umieszczona przez Zofię Danglową

Oficyna południowa połączona z pałacem 4-arkadową galerią kolumnową, 1852 (kuchnia?)

Oficyna południowa

Dom służby, przykład robotniczo-folwarcznej architektury mieszkalnej z k. XIX w.

Dom służby, k. XIX w.

Oficyna północna (pawilon naukowy ITP) została wybudowana w 1951. 

Ścieżką na jej tyłach najłatwiej dojść do neogotyckiej bramy. Stanowiła zakończenie reprezentacyjnej części parku i prowadziła w kierunku części folwarcznej.

Brama neogotycka, ok. 1852

Oranżeria, 1857

Podczas drugiej wojny światowej majątek w Falentach koło Raszyna służył jako baza zaopatrzenia i wypoczynku dla funkcjonariuszy gestapo. W utworzonym tu obozie pracy przymusowej przebywali także robotnicy żydowskiego pochodzenia.

                                                                                                      sztetl.org.pl

Na stronie można przeczytać fragment pamiętnika jednego z nich.

 Oficyna południowa

  Przez bramę przy oficynie południowej można wyjść na al. Hrabską.

Brama z herbami Leliwa i Roch III, 1857

Al. Hrabska (aleja jesionowa)

Staw Falencki przy al. Hrabskiej

Al. Hrabska, 2 tyg. później

Al. Hrabska

Ścieżka widoczna na zdjęciu powyżej prowadzi do wieży widokowej, można potem skręcić w lewo i posiedzieć nad stawem.

I z powrotem do Raszyna przez teren rezerwatu.

Staw Parkowy Górny

Miejsce masowych egzekucji dokonywanych przez Niemców
z warszawskiego gestapo i pruszkowskiej żandarmerii
w l. 1943-1944 (pomnik z 1967)

W TYM MIEJSCU

W LIPCU 1943 ROKU

HITLEROWCY ROZSTRZELALI

OKOŁO 100 POLAKÓW

WIĘŹNIÓW PAWIAKA

Filia więzienia na Pawiaku (areszt śledczy) funkcjonowała w pobliskich Puchałach, gdzie warto odwiedzić cmentarz parafialny z zabytkowymi nagrobkami i miejscami pamięci. Zwłoki 62 ofiar ekshumowano i pochowano w kwaterze wojskowej.

A to już Stawy Raszyńskie po drugiej stronie al. Krakowskiej, w Raszynie.

Aleja lipowa i Staw Puchalski; ul. Zacisze

Staw Puchalski

Stawy Raszyńskie są zawsze przepiękne, ale chyba najbardziej obłędnie jest w 2 połowie października. 

Bardzo polecam Falenty, i z powodu przyrody, i zabytków. Tylko nie łączyłabym tego z Raszynem, bo 1 dzień nie wystarczy. Miejsca te są ze sobą nierozerwalnie związane, dlatego zachęcam do poczytania też o Raszynie i Puchałach, żeby mieć obraz całości.

 

Gminna Ewidencja Zabytków na terenie Gminy Raszyn 

https://www.itp.edu.pl/old/index6498.html?id=grobla1&c=rezerwat&rr=1 

https://raszyn.pl/prezentacja-gminy/historia 

https://dipp.info.pl/baza-dipp/mazowieckie/powiat-pruszkowski/gmina-raszyn/palac-falenty 

Album "HISTORIE MIESZKAŃCÓW RASZYNA, FALENT I OKOLIC"