Kościerzyna

Kościerzyna od zawsze była na mojej liście, ale dopiero teraz udało mi się tam dotrzeć. I po raz kolejny okazało się, że mam jakiś wewnętrzny kompas, który kieruje mnie tam, gdzie trzeba i kiedy trzeba - trafiłam na XXV Światowy Zjazd Kaszubów! 

Po przyjeździe od razu poszłam na rynek. Przepiękne, stare domy i niesamowity klimat. Koniec XIX/ początek XX w.

Rynek 20 (1900), 21 (biblioteka, 2 poł. XIX w.), 22 (1925)

Na YouTube można obejrzeć film na podst. kaszubskiej epopei  "Życie i przygody Remusa" Aleksandra Majkowskiego. Pomnik bohatera znajduje się na rynku, a na ul. Długiej - pomnik pisarza, a także dziennikarza, działacza społecznego i kulturalnego, lekarza. Z kwiatami, z okazji Zjazdu Kaszubów.

Remus, w tle ratusz

Pomnik A. Majkowskiego

Na zlocie można było m.in. usłyszeć hymn kaszubski i obejrzeć próbę bicia rekordu w jednoczesnej grze na diabelskich skrzypcach.

Dom, pocz. XIX w.; ul. Długa 7

W dali dom, 1845; ul. Długa 22

Secesyjna kamienica czynszowa, 1904; Rynek 12

Ul. Długa łączy się z rynkiem, a w pobliżu jest  kościół. Większość domów na Długiej powstała w 1880.

W ratuszu działa Muzeum Ziemi Kościerskiej i jego oddział, Muzeum Akordeonu. Częścią Muzeum jest też Muzeum Kolejnictwa.

Ratusz, 1843; Rynek 9

Kościół Świętej Trójcy, 1917

Obraz "Ukrzyżowanie", pocz. XVI w. 

Obraz "Ukrzyżowanie", w prawym bocznym ołtarzu, to

najstarszy zabytek w kościele.

Ołtarz główny, 1 poł. XVII w.

Warto się przejść ul. Tkaczyka. Niestety, dom z 1 ćw. XIX w., tuż obok łaźni, został zburzony. Nie zachowała się też synagoga z 1845.

Łaźnia miejska, k. XIX w.; ul. Tkaczyka 3

Budynek gospodarczy, pocz. XX w.; ul. Tkaczyka 1g

Warsztat rzemieślniczy, k. XIX w.; ul. Miodowa 19

Naprzeciwko, pod nr 16, stoi piękny dom z 1 poł. XIX w. (dlaczego nie mam zdjęcia???). Stary Browar Kościerzyna na skrzyżowaniu ul. Miodowej i Słodowej to odrestaurowany i rozbudowany browar z 1872, od 2013 hotel i centrum handlowe. Jest zdjęcie z 2010.

Dla ułatwienia zwiedzania podzielę miasto na 2 części: na północ i na południe od ul. Wojska Polskiego. 

Ul. Świętojańska to też północna część Kościerzyny. Dalej ul. Strzelecka i okolice z najładniejszymi, wg mnie, willami w Kościerzynie, Aleja Jaworowa (pomnik przyrody) i leśniczówka.

Dom mieszkalny, 1900; ul. Świętojańska 14

Kościół Zmartwychwstania Pańskiego (do 1945 ewangelicki pw. Marcina Lutra), 1894; ul. Świętojańska 10

Inskrypcja nad wejściem głównym: 

Zur Erinnerung a. d. vierhundertste 

Wiederkehr des Geburtstages des 

D. Martin Luther. Erbaut MDCCCXCIII

(Na pamiątkę czterechsetnej rocznicy urodzin doktora Marcina Lutra. Wybudowano w roku 1893)

Plebanię zbudowano w 1887.

D. Męskie Seminarium Nauczycielskie, d. Liceum Pedagogiczne, 1878; ul.  Wybickiego 1

Na terenie znajduje się dom dla nauczycieli z 1905 (ul. Traugutta 7).

Dom, ob. szkoła, 1911, z tyłu Gimnazjum Męskie (do 1963), 1894; ul. Strzelecka 2 i 1

Willa, 1907; ul. Strzelecka 29

Willa, 1907; ul. Strzelecka 27

Willa, 1900 (1906?); ul. Lipowa 2/ Strzelecka

Dom, pocz. XX w.; ul. Lipowa  8-10

Aleja Jaworowa z aleją drzew do d. cmentarza żydowskiego, k. XVIII/XIX w.

Aleja prawdopodobnie była w całości trójrzędowa. Zachowała cały swój przebieg wzdłuż ul. Strzeleckiej i Strzelnica (ok. 750 m) w nienaruszonym kształcie. Jest pomnikiem przyrody z 138 zabytkowymi drzewami (gł. klony jaworowe).

Cmentarz żydowski założony w 1786 znajdował się w pobliżu skrzyżowania ul. Strzeleckiej i Tomasza Rogali.

Leśniczówka, 1910; ul. Strzelnica 1

Stajnia przy leśniczówce powstała w 1910.

Dalej w lesie jest rezerwat dębów, ale niespecjalnie zachęca do wejścia (zwalone drzewa). To część rezerwatu przyrody Strzelnica.

Wrócić do centrum można ul. Sikorskiego.

Bloki poniemieckie, ok. 1940; ul. Sikorskiego

A teraz spacer ul. 8 Marca. Doszłam do końca, tj. do parku powstałego na terenie d. cmentarza ewangelickiego. 

Zakład NMP Anielskiej, ob. szkoła i klasztor niepokalanek, 1864; ul. 8 Marca 1

Kaplica MB Królowej Anielskiej, 1871

Zakład przeznaczony był na gimnazjum żeńskie prowadzone przez urszulanki, potem szarytki. 

W międzywojniu mieściło się tu świeckie Gimnazjum Nauczycielskie. W 1926 zakład przejęły urszulanki, podczas wojny utworzono sanatorium. W l. 1946-51 w gmachu głównym był Dom Dziecka, a skrzydło boczne przejęły niepokalanki. 

Od 1951 funkcjonuje tu szkoła podstawowa.

Pieta została znaleziona w Chełmnie, gdzie była zakopana w pobliżu kościoła św. Jana. Na prośbę s. Anieli Meszyńskiej została przeniesiona do Kościerzyny. II w. św. przetrwała ukryta na plebanii w parafii Św. Trójcy.

Pieta Kościerska, ok. 1390, przeniesiona z Chełmna (w kaplicy)

Dom kapelana przy klasztorze niepokalanek, 1890; ul. 8 Marca 4

Kamienica, 1900; ul. 8 Marca 40

Piękny jest dom pod nr 19 i 20, w pobliżu parku.

Ul. 3 Maja przebiega na wschód od rynku.

Starostwo, 3 ćw. XIX w.; ul. 3 Maja 9c

Znalazłam informację, że obok (nr 9b, po lewej stronie zdjęcia) zachowały się piwnice z XV w.!!!

Dom mieszkalny, 1890; ul. 3 Maja 8

Przy ul. 3 Maja odbywają się imprezy plenerowe. Trafiłam na koncert od razu po przyjeździe.

Z kolei przy ul. Ogrodowej, którą mijałam idąc na wydarzenia związane ze Zjazdem Kaszubów (ogromny plac przy ul. Wojska Polskiego) zobaczyłam dom, który bardzo mnie zaintrygował. Nie dosyć, że piękny, to jeszcze z historią!

Willa z ogrodem, 2 poł. XIX w.; ul. Ogrodowa 2A

W tym domu urodzili się przedstawiciele zasłużonego dla Polski i Pomorza

Rodu KOSTKÓW ze SZTEMBERGA.

Stanisław Kostka (1874-1938) był pierwszym wybieralnym burmistrzem Świecia n/Wisłą, inicjatorem budowy wałów przeciwpowodziowych, domu starców i sierocińca, działaczem oświatowym.

Józef Kostka (1886-1964) walczył o polskość Pomorza i był więziony w Twierdzy Wisłoujście.

W południowej części Kościerzyny znajduje się cmentarz i dworzec kolejowy.

Pomnik Chrystusa Króla, 1924, 1989; ul. Dworcowa/ Kapliczna

Cokół pochodzi z pomnika poległych w wojnie prusko-francuskiej (1870-71) Kaszubów z pow. kościerskiego wcielonych w czasie zaborów do wojska pruskiego. W tym miejscu był również cmentarz. Na fotopolska.eu jest kilka zdjęć pomnika wojennego.

Najpierw ul. Dworcowa i sprawy kolejowe, ale nie tylko.

Sąd Rejonowy, 1880; ul. Dworcowa 2

Pod nr 3 znajduje się poczta z pocz. XX w.

Dom małomiasteczkowy, k. XIX w.; ul. Dworcowa 11

D. hotel Armańskich, ob. dom, 1904; ul. Dworcowa 16

Znalazłam ciekawą historię związaną z tą willą.

Kolejowe budynki mieszkalne, 1905-1907; ul. Dworcowa 26 (d. dom noclegowy pracowników PKP), 24, 22, 20

Nr 18 to d. przychodnia lekarska PKP z k. XIX w., a pod nr 19 mieściły się urzędy (1900). 

Elektrownia z pocz. XX w. (nr 23) podobno już nie istnieje, ale widać ją jeszcze na street view z kwietnia 2024. Przegapiłam czy już jej nie było?

Dom właściciela młyna parowego, 1925; ul. Przemysłowa 1

Obok stoi młyn z 1 ćw. XX w.

Dworzec kolejowy, ok. 1890

Muzeum Kolejnictwa jest po drugiej stronie torów. Trzeba przejść przez wiadukt na ul. Wojska Polskiego, zejść po schodkach i iść ul. Towarową.

I powrót do ul. Kaplicznej.

Klasztor Zgromadzenia Elżbietanek, 1893, kamienica, 1905; ul. Kapliczna 15 i 14

Prawie naprzeciwko znajduje się d. plebania ewangelicka z 1830 (nr 2), szpital ewangelicki (nr 4) i d. odlewnia i warsztat (nr 5).

Kaplica cmentarna św. Barbary, 1883, 1926; ul. Kapliczna/ Markubowo

Cmentarz znajduje się po obu stronach ul. Markubowo. Część z kaplicą jest starsza, natomiast po prawej stronie jest wg mnie ciekawiej. Blisko wejścia, wchodząc w boczną alejkę, można zobaczyć leżącą płytę z 1952 z napisem:

WIECZNA CHWAŁA BOHATEROM

CZŁONKOM

POLSKIEJ PARTII

ROBOTNICZEJ

POLEGŁYM W DNIU 9.V.1946 R.

W WALCE Z BANDAMI FASZYSTOW

SKIMI O UGRUNTOWANIE WŁADZY

LUDOWEJ W POLSCE

Są też groby, płyta i pomnik żołnierzy radzieckich z sierpem i młotem i czerwoną gwiazdą.

Ul. Markubowo prowadzi dalej do terenów spacerowych nad jeziorem Kaplicznym. Kąpieliska tam nie ma - jest nad Jeziorem Gałęźnym w północnej części miasta.

Kościerzyna jest świetną bazą wypadową do Wdzydz, które należy zobaczyć KONIECZNIE!!!, do Lizaków i, ewentualnie, do Szymbarka, jeśli starczy czasu. Pociągiem dojechałam do Kartuz.

Kościerzyna zdecydowanie nie jest turystyczna i to jest jej ogromny plus. Wieczorami sklepy zamknięte, na ulicach prawie pusto. Życie toczy się w swoim tempie, wszystko jest autentyczne. Stara zabudowa jest wszędzie. Nowe domy są już praktycznie na obrzeżach i nie ma blokowisk. Jeśli ktoś lubi takie klimaty, woli bruk, stare domy i budynki gospodarcze od centrów handlowych, to Kościerzyna jest idealnym wyborem. Mnie zachwyciła!

Historia Miasta

https://www.miastokoscierzyna.pl/asp/gminna-ewidencja-zabytkow-miasta-koscierzyna,253,,1

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Wiki_Lubi_Zabytki/pomorskie/powiat_ko%C5%9Bcierski/gmina_Ko%C5%9Bcierzyna

https://zabytek.pl/pl/obiekty?szukaj=Ko%C5%9Bcierzyna&strona=14

https://wdzydzkipark.pl/files/site-wpk/userfiles/pliki/ulotki%202019/Wdzydzki%20PK%20folderek%20Koscierzyna%20Wdzydze%202019.pdf      PRZYRODNICZY SZLAK ROWEROWY Kościerzyna-Wdzydze