Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach

Muzeum we Wdzydzach jest jednym z najprzyjemniejszych do zwiedzania skansenów, w jakich byłam. Pięknie położone, nie ma tłumów. Z mapką, którą dostaje się w kasie, łatwo się zwiedza, do tego przy każdym obiekcie jest tablica informacyjna. Wszędzie można wejść albo zajrzeć, są też ciekawe wystawy. Spędziłam tam prawie 4 godziny.

To był wypad z Kościerzyny.

W Muzeum jest 37 obiektów. Wybór, jak zawsze, subiektywny, a informacje z tablic. 

Chałupa z Osieka, l. 10. XX w. (stolarnia i 3-izbowe mieszkanie)

Chałupa podcieniowa ze Zdrójna, poł. XIX w.

Tradycja budownictwa podcieniowego zanikała na Pomorzu od l. 30. XIX w., stąd uproszczenie  konstrukcji. Widoczne są nawiercenia dla pszczół - słomiane ule stały na poddaszu.

Chałupa z Zazdrości, po 1802

Obiekt jest przykładem domu mieszkalnego dla bezrolnych mieszkańców wsi, o niskiej pozycji społecznej. Byli to tzw. "chałupnicy".

Wiatrak holenderski z Brus "Przeszkoda", 1876

Domki letniskowe z Łeby, l. 70. XX w.

Dwór z Luzina, 1663, XIX w.

Dwór był przeznaczony dla zarządcy folwarku klasztornego. Jest to przykład siedliska szlachecko-ziemiańskiego.

W budynku gospodarczym naprzeciwko jest ciekawa wystawa starych zdjęć.

Dwór z Luzina, 1663, XIX w.

Kościół z Bożegopola Wielkiego, 1659?

Wystawa krzyży 

Krypta Wejherów

Chałupa z Porąbu, XIX w.

Chałupa z Porąbu jest jedną z popularniejszych form domu mieszkalnego, która upowszechniała się na Pomorzu od l. 20. XIX w.

Chałupa gburska z Garcza, 1828

Wschodnia część [chałupy z Garcza] składała się z 3 pomieszczeń. Zachodnia, zwana starkowizną (bo przeznaczona dla ustępujących gospodarzy, tzw. deputatników) była jednoprzestrzenna. Gdy nie wykorzystywano jej zgodnie z przeznaczeniem, służyła jako mieszkanie dla dalszych członków rodziny lub jako lokum dla rezydentów "na pensji". (...) Nowi gospodarze przenosili stare meble i inne wyposażenie do części deputatnej.

Zagroda szkolna z Więcków, po 1863

Obowiązek szkolny obowiązywał w państwie pruskim od 1825. Początkowo uczono po niemiecku i po polsku, z czasem język polski ograniczono. Od 2 poł. XIX w. w jednym budynku mieściła się szkoła i mieszkanie nauczyciela. 

Ta szkoła funkcjonowała do 1887. Potem, aż do l. 40. XX w. w budynku mieszkały 3-4 rodziny.

Wyposażenie szkoły, jakie można dziś zobaczyć, było używane na Pomorzu Gdańskim do l. 20. XX w.

Kaszëbsczé Nótë (abecadło kaszubskie, trad. pieśń kaszubska)

Kościół ze Swornegaci, ok. 1700 (tam są zdj. i opis)

Dworek sołtysa, 1828; kapliczka słupowa z 1869, pieta z k. XIV w. (całość to kopia), Trzebuń

Chałupa [z Nakli] pełniła funkcję dwuwnętrznego chlewu z przejazdem bramnym, później płd. segment wykorzystywano jako pomieszczenie dla inwentarza, płn. zaadaptowano jako pomieszczenie dla rodziny robotnika rolnego, a środkową część budynku, d. przejazd, przekształcono w stodołę zamykaną tradycyjnymi wrotami od str. wiejskiej drogi i nowszymi od str. podwórza.

Chałupa robotnicza z Nakli, XVIII w.

Chałupa z Lipuskiej Huty, 1787

Chałupa z Wdzydz Tucholskich, l. 20.-30. XIX w.

Powstała w okresie zanikania na Kaszubach domów podcieniowych. Było to mieszkanie rodziny rybackiej znad jez. Wdzydze.

Chałupa z Chrztowa, 1852

Chałupa należała do zamożnych gospodarzy. Posiada dekoracyjną wnękę od frontu (co nie bardzo tu widać...), naśladującą formy klasycystyczne.

Chałupa z Wdzydz, 1936; kopia kapliczki z rzeźbą św. Jana Nepomucena, poł. XIX w., Mojusz, Kaszuby Środkowe

W 1906 r. Teodora i Izydor Gulgowscy (...) kupili (...) zagrodę z XVIII-wieczną podcieniową chałupą. W budynku urządzili wiejskie muzeum. (...) były to początki muzealnictwa na wolnym powietrzu na ziemiach polskich. W 1932 r. chata wraz z drewnianą willą, w której mieszkali Gulgowscy, uległa zniszczeniu w pożarze wsi. (...) Kopię chałupy muzealnej Gulgowskich posadowiono w miejscu, gdzie wcześniej znajdowała się ich willa. 

Dworek ze Skwieraw, pocz. XIX w.

Dworek z Radunia, l. 50. XIX w.

Bryła, nawiązująca do klasycystycznych form dworów ziemiańskich i miejskich domów, wyróżniała budynek spośród pozostałych we wsi.

Ja tego klasycyzmu kompletnie nie widzę, ale wierzę informacji z tablicy:)

Zagroda drobnoszlachecka z Czarnej Dąbrowy, dworek, 1 poł. XIX w.

Ta grupa wolnych właścicieli była reliktem drobnego rycerstwa, które nie weszło do wyższej warstwy szlacheckiej.

W 1941 w dworku powołano Tajną Organizację Wojskową "Gryf Pomorski".

Stodoła z Grabówka, 1749

Pierwotnie był to budynek z przejezdnym klepiskiem zamykany dwuskrzydłowymi wrotami.

Chałupa z Nowego Barkoczyna, 2 poł. XVIII w.

Wg mieszkańców wsi był to dworek myśliwski Potockich. Obecna postać budynku z k. XIX w.

Chałupa robotnicza z Klonówki, ok. 1830

Chałupa powstała z suszonych bloczków glinianych. Podobno spotykali się w niej spiskowcy, robotnicy folwarczni, agitowani do udziału w Powstaniu Starogardzkim (1846).

Tu mała dygresja, bo nigdy o tym powstaniu nie słyszałam.

Plan zakładał utworzenie na terenie wszystkich trzech zaborów armii powstańczych i w efekcie wskrzeszenie państwa polskiego.
W przygotowania powstańcze na Kociewiu było zaangażowanych wiele osób - chłopów i robotników z okolicznych wsi i folwarków, mieszczan, szlachty, urzędników, czy uczniów. 20 lutego 1846 roku do Klonówki, koło Starogardu, przybył wyznaczony na przywódcę młody student z Królewca Florian Ceynowa, członek TDP [Towarzystwo Demokratyczne Polskie]. W noc z 21 na 22 lutego plebania ks. Józefa Łobodzkiego z Klonówki stała się siedzibą sztabu powstańczego.

                                                                                                                    tczew.naszemiasto.pl

Kapliczka, 1902, przy głównej ulicy

Kapliczka jest już poza Muzeum, ale z racji swojego wieku mogłaby się w nim znaleźć. Minęłam ją idąc na wieżę widokową, żeby zobaczyć Krzyż Jezior Wdzydzkich.

Gdyby ktoś miał dylemat, czy odwiedzić Muzeum we Wdzydzach, czy jechać do Szymbarka, to zdecydowanie, bez chwili namysłu, radzę jechać do Wdzydz. Widok z wieży też jest dużo lepszy niż z Wieżycy.

http://www.muzeum-wdzydze.gda.pl/

https://wdzydzkipark.pl/files/site-wpk/userfiles/pliki/ulotki%202019/Wdzydzki%20PK%20folderek%20Koscierzyna%20Wdzydze%202019.pdf

Kaszëbsczé Nótë (Kaszubskie nuty / Abecadło kaszubskie)

https://tczew.naszemiasto.pl/historia-nieudanego-powstania/ar/c1-6381063