Brusy

Brusy to stolica ziemi zaborskiej, czyli położonej "za borami" (Tucholskimi). Miasto z klimatem i starą zabudową. 

Przyjechałam busem z Chojnic, niestety dość późno, i nie miałam zbyt dużo czasu. Bus odjeżdżał sprzed dworca PKP o 12, a pociąg do Chojnic miałam po 16. Do tego koszmarna pogoda, więc akcja musiała być szybka i sprawna.

Brusy uzyskały prawa miejskie w 1988 roku. Jednak układ drogowy oraz struktura placów publicznych w centralnej części miasta świadczą o średniowiecznej genezie miejscowości oraz o fakcie, że rozwinęła się ona na układzie przestrzennym dawnej wsi, typowej owalnicy, na której w późniejszych wiekach nadbudowano geometryczną siatkę prostopadłych do siebie ulic. Najważniejsze obiekty w mieście skupiają się przy głównych ulicach, będących częścią najdawniejszego układu ruralistycznego – są to ulica Chełmowska, 2 Lutego, Pocztowa oraz Dworcowa, a także prostopadła do nich ulica Gdańska. W centrum wsi znajduje się budynek neoromańskiego kościoła, a po przeciwnej stronie osi o przebiegu południkowym znajduje się Plac Jana Pawła II z figurą Chrystusa.

                                                       PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY BRUSY NA LATA 2016-2019

No właśnie - owalnica. To pierwsze miasto, które wyrosło z owalnicy, jakie widziałam. Bardzo ciekawa rzecz i bardzo rzucająca się w oczy.

W Brusach kultywowana jest tradycja ludowa. Działają 2 zespoły, Zaboracy i Krëbane, oraz Teatr Obrzędu Ludowego "Zaboracy". W Kaszubskim Liceum Ogólnokształcącym odbywają się lekcje języka kaszubskiego i historii regionu.

A teraz spacer, przeważnie w deszczu. Dobrze, że miałam plan i dokładnie wiedziałam, dokąd iść, a odległości nie były duże.

W Brusach spędziłam ok. 3,5 godziny.

Ul. 2 Lutego - układ urbanistyczny wykształcony na układzie przestrzennym średniowiecznej wsi 

Kościół pw. Wszystkich Świętych, 1876-1879

Pierwsza parafia w Brusach powstała przed 1584 r. – istnieje opis istniejącego wówczas drewnianego kościoła p.w. Wszystkich Świętych. Kolejną świątynię, również z drewna, zbudowano w latach 1767 – 1769. Kościół ten około połowy XIX w. okazał się zbyt mały (...), stąd decyzja o wzniesieniu nowego murowanego kościoła. W roku 1876 wmurowano kamień węgielny pod nowy obecnie istniejący kościół. Świątynię, według projektu Adolpha Dankerta z Brandenburga, wzniesiono w latach 1876 - 1879.

                                                                   PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY BRUSY NA LATA 2016-2019

Kościół był remontowany w 1980.

Chór, XIX/XX w., organy firmy Zauera z Frankfurtu nad Odrą, sprowadzone w 1880

Ołtarz główny, 1950

Ołtarz główny, wykonany przez Juliusza Zindlera z Chojnic i zakupiony w 1883, uległ zniszczeniu w 1945.

Barokowy ołtarz "bracki"(z poprzedniego drewnianego kościoła), XVII w., obraz MB Szkaplerznej, XVIII w., rzeźby, XV i XVIII w.

Rokokowy feretron

Tzw. wieża dubeltowa - przylegające do siebie identyczne wieże

Grobowiec donatorów świątyni, Sikorskich, właścicieli majątku w Chełmach Wielkich

Szambelan Stanisław Sikorski (1855-1929) był wybitnym działaczem pracy organicznej na Pomorzu.

Z tablicy informacyjnej:

Przy kościele bruskim w XVII i XVIII w. istniała szkoła parafialna oraz szpital założony 1583 roku istniejący do II wojny światowej. Od 1922 r. szpital parafialny prowadziły siostry zmartwychwstanki sprowadzone do Brus w roku 1921. Siostry prowadziły dawniej przedszkole i szkołę gospodarstwa domowego.

Ul. Kościelna

D. szkoła, 1896, rozbudowana  w 1911; ul. Kościelna 8

Willa, ok. 1900; ul. Chełmowska 17

 Ul. Szkolną wróciłam do centrum.

Ul. Szkolna 28

Dom na ul. Szkolnej 28 jest siedzibą Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Brusach.

Zabytkowy budynek gospodarczy; ul. Szkolna

Dom zakonny Sióstr Zmartwychwstanek; ul. Szkolna 14

Na Szkolnej 14 mieści się Przedszkole Niepubliczne Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego im. św. Józefa. Siostry kontynuują tradycję.

Ul. Gdańska 7

Św. Roch, 1958; ul. Gdańska 11

ŚWIĘTY ROCHU

BROŃ NAS

 OD ZARAZY

1958

Posąg św. Rocha został ufundowany przez rodziny ocalonych z epidemii u schyłku XIX w.

Piękny dom w stylu regionalnym, pocz. XX w.; ul. Gdańska 27

Najgorszą ulewę przeczekałam jedząc obiad w Staromiejskiej (sympatyczne miejsce i bardzo dobre jedzenie). 

Następnie ul. Pocztową i Dworcową zaczęłam kierować się na dworzec.

D. poczta, XX w.; ul. Pocztowa 5

Willa, XX w.; ul. Targowa 14

Willa, ok. 1900; ul. Dworcowa 11

Na ul. Dworcowej 15 bezskutecznie wypatrywałam XIX-wiecznego domu z erklem, nie wiedząc do końca, co to jest. Pani, z którą rozmawiałam, też nie wiedziała, nie widziała też nic niewłaściwego w niszczeniu starej zabudowy. A potem weszła do tego właśnie domu...

Kolejna osoba wyjaśniła mi dokładnie, czym jest erkiel, i powiedziała, że nie mam czego szukać. Dom z erklem można zobaczyć już tylko na street view. Po przebudowie jest nie do rozpoznania :(

Doszłam do dworca, ale miałam jeszcze trochę czasu, więc cofnęłam się do cmentarza.

Cmentarz, 1876-1879, zabytkowy bruk; ul. Gdańska

Ul. Gdańska to historyczny trakt Chojnice - Kościerzyna.

Na koniec piękna, drewniana willa, tuż przy dworcu. Jest na sprzedaż. Oby trafiła w dobre ręce...

Dom Austenów, pocz. XX w.; ul. Nad Dworcem 6

Dworzec (stacja kolejowa, 2 budynki mieszkalne, 2 budynki gospodarcze), ok. 1904; ul. Nad Dworcem 6

Z powodu tej ścieżki rowerowej wycięto drzewa. Można je jeszcze zobaczyć na street view. Żałowała ich Pani, która mi o tym powiedziała, żałuję i ja... 

Szkoda, że nie miałam wystarczająco dużo czasu, żeby zobaczyć Chatę Kaszubską w Jagliach. Widziałam drogowskaz przy cmentarzu, ale nie zdążyłabym na pociąg, zresztą było już zamknięte. Po Brusach też jeszcze bym pochodziła.

Zdecydowanie polecam!

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY BRUSY NA LATA 2016-2019

https://www.brusy.pl/turysta/poznaj-gmine-brusy 

http://parafiabrusy.pl/historia/ 

https://www.brusy.pl/turysta/architektura-sakralna/kosciol-pw-wszystkich-swietych-w-brusach 

Zespół Pieśni i Tańca KREBANE z Brus