Polska Wzdłuż Szosy: Witnica

W Witnicy warto odwiedzić Park Drogowskazów i Słupów Milowych Cywilizacji i pochodzić ulicami, gdzie zachowało się wiele pięknych, starych domów. I absolutnie nie można przegapić dawnych ścieżek rowerowych - nigdzie takich nie widziałam!

Najstarsza wzmianka o Witnicy pochodzi z 1262 r., w którym to roku ówczesna wieś rybacka Witze przeszła z rąk templariuszy pod bezpośrednie panowanie margrabiów brandenburskich. Od 1300 r. należała do cystersów z Mironic. W 1539 r. była w posiadłościach panujących Hohenzollernów. W czasie wojny trzydziestoletniej uległa niemal doszczętnemu zniszczeniu.

Rybacka wieś stopniowo zmieniała się w bardziej uprzemysłowioną miejscowość. Od XVI do poł. XIX w. na rzeczce Witnie pracował młyn papierniczy. W połowie XVIII w. założono hutę żelaza wykonującą zamówienia dla wojska oraz manufakturę sukienniczą, zlikwidowaną po wojnie siedmioletniej. W drugiej połowie XVIII w. (...) powstało w okolicy kilka nowych wsi, co podniosło rangę gospodarczą Witnicy jako osady handlowej. W tym samym czasie wytyczono trasę Królewskiej Poczty Pruskiej łączącej Berlin z Królewcem. Po wybudowaniu Kolei Wschodniej w 1857 r. do nazwy Vietz zaczęto dodawać człon Ostbahn. Zbudowanie kolejowej stacji przyczyniło się do wzrostu znaczenia Witnicy jako osady przemysłowej. Odlewnia armat i kul przekształciła się w fabrykę maszyn, powstało 6 cegielni, fabryka kafli, mebli, krochmalu, działały 4 tartaki, 3 młyny wodno-elektryczne i 3 wiatraki. Właśnie w Witnicy wykonano elementy do budowy pierwszej pruskiej (i jednej z pierwszych w świecie) maszyny parowej. Witnica to także silne tradycje browarnicze. Już za panowania cystersów warzono tu piwo, a w 1848 r. powstał browar, który z powodzeniem działa do dziś jako jedyny browar w województwie lubuskim.

Przez wieki osada nabrała charakteru miejskiego, co w 1935 r. zaowocowało przyznaniem jej praw miejskich.

witnica.pl

Przyjechałam pociągiem z Kostrzyna nad Odrą i ul. Krasickiego poszłam do centrum.

Ul. Krasickiego 12a

Willa, ob. plebania, 1905; ul. Gorzowska 2

Za plebanią widać już kościół ewangelicki, ob. katolicki pw. MB Nieustającej Pomocy, z 1875. Znajduje się na ul. Gorzowskiej.

Znalazłam zdjęcie kościoła z l. 1920-1930.

Dwukondygnacyjne empory, ławy i drewniany kasetonowy strop, 1875, obraz protestancki przedstawiający Zmartwychwstałego Chrystusa, XIX w.

Warto też zwrócić uwagę na odrestaurowane organy Sauera z 1875 i na żyrandol św. Huberta z 1882 (największy).

Tabliczka na krzyżu:

Od 1878 r. błogosławił miastu

ze szczytu wieży kościoła

parafialnego do 14.IX.1983 r.

kiedy musiał być zastąpiony obecnym

krzyżem miedzianym ze względu na

pokrycie tym metalem hełmu wieży

Za datę powstania browaru uważa się rok 1848, kiedy Ernest Ferdinand Handke wydzierżawił gospodę i warzelnię piwa od rodziny Feuerhermów. W 1856 r. Handke wykupił gospodę i zaczął rozbudowywać warzelnię.

Po przebudowie zakładu w drugiej połowie XIX wieku witnickie przedsiębiorstwo stało się jednym z najnowocześniejszych małych browarów w północnej części Niemiec. Działało wówczas pod nazwą Stern Brau.

wikiwand.com

Na stronie można zobaczyć, jak browar wyglądał dawniej.

Browar Witnica, 1848

Ul. Gorzowska 6

Ul. Gorzowska 10

Ul. Konopnickiej 7

Ul. Konopnickiej 15

D. cmentarz ewangelicki; ul. Energetyków

Na cmentarzu ewangelickim zachowało się niewiele i to w stanie opłakanym.

Urządzono na nim edukacyjną ścieżkę przyrodniczą "Spacerem po wiedzę", a przy wejściu umieszczono tablicę. Ścieżka jednak zdecydowanie nie zachęca...

Naprzeciwko wejścia na cmentarz zobaczyłam ciekawy budynek i dowiedziałam się, że to dawna kuźnia.

D. kuźnia; ul. Energetyków

D. kuźnia od ul. Wielkiej

Pomnik poległych w I w. św., 1925; ul. Sportowa/Cmentarna

POMNIK NIEMIECKICH ŻOŁNIERZY

odsłonięty w roku 1925

POŚWIĘCONY PAMIĘCI

241 MIESZKAŃCÓW VIETZ, KTÓRZY ODDALI SWE ŻYCIE W I WOJNIE ŚWIATOWEJ

Tablica frontowa

SWYM POLEGŁYM W WOJNIE ŚWIATOWEJ SYNOM

Z WDZIĘCZNOŚCIĄ GMINA VIETZ

NIE ZASŁUGUJE NA SZACUNEK NARÓD,

KTÓRY NIE CZCI SWYCH ZMARŁYCH

Dawni mieszkańcy Vietz dziękują obecnym mieszkańcom Witnicy

za zachowanie tego pomnika

2005

Ul. Moniuszki 5

Kawałek dalej przy ul. Moniuszki znajduje się Park Drogowskazów i Słupów Milowych Cywilizacji . Zwiedzanie zabrało mi ok. godziny.

Doszłam do dawnego rynku i sądu. Obecnie to pl. Andrzeja Zabłockiego i siedziba Urzędu Miasta i Gminy Witnica.

Na ścianie umieszczono symboliczną lampę gazową. Takie lampy pojawiły się w Witnicy w 1906.

D. sąd, 1908; pl. A. Zabłockiego 6

Pl. A. Zabłockiego

Willa fabrykancka rodziny Hasselberg, 1880, pocz. XX w. (tzw. Żółty Pałacyk); ul. Sikorskiego 6

Obecnie mieści się tu m. in. Regionalna Izba Tradycji.

Na rogu ul. Kostrzyńskiej i Sikorskiego, w miejscu, w którym niegdyś stała murowana synagoga z 1864, znajduje się głaz pamiątkowy.

Ciekawa jest historia synagogi. Ze strony sztetl.org.pl:

W 1864 r. przy ówczesnej ul. Wilhelmstraße gmina wybudowała niewielką synagogę (...)

W 1935 r. upadająca gmina odsprzedała budynek synagogi miejscowemu członkowi NSDAP Hermanowi Strunkowi. (...). Strunk, właściciel kaflarni, umieścił w niej wystawę swoich wyrobów. Następnie przekazał budynek synagogi na siedzibę Klubu Automobilistów (ADAC), organizacji kontrolowanej przez NSDAP. Wewnątrz budynku kazał wymalować okazałą swastykę. Kiedy 9 XI 1938 r. przyjechała z Berlina ciężarówka z bojówką SA, wyjaśniono jej, że synagoga, którą zamierzali podpalić, jest już od kilku lat własnością miejscowego działacza NSDAP. (...).

Polscy osadnicy, którzy przybyli do Witnicy w 1945 r. zastali w synagodze magazyn wojskowych nart, które szybko zostały wyszabrowane. W 1949 r. miejscowa szkoła zabiegała o pozyskanie budynku synagogi na salę gimnastyczną, do czego jednak nie doszło i obiekt był wykorzystywany jako magazyn fabryki mebli.(...) W 1965 r. rozebrano stuletnią synagogę, która przetrwała „Noc Kryształową”, a na jej miejscu wybudowano blok mieszkalny(...)

Kamienica, 1929; ul. Kostrzyńska 7

Dom szachulcowy, XVIII, XIX w.; ul. Gorzowska 16

Cmentarz żydowski w Witnicy (...) został założony w południowo-zachodniej części miasta przy ówczesnej ul. Mühlenstraße, na skłonie piaszczystego wzniesienia zwanego przez Niemców Judenberge (góry żydowskie). (...) Żydzi osiedlili się w Witnicy na początku XIX w.

sztetl.org.pl

Do cmentarza jest dość daleko jak na odległości w Witnicy.