Historia Nadarzyna sięga czasów Księstwa Mazowieckiego - pierwsze wzmianki pochodzą z początku XV w. Była to wówczas własność Nadarzyńskich, którzy w 1453 uzyskali prawa miejskie.
Położone przy kupieckim trakcie częstochowskim miasto szybko się rozwijało, jednak później ucierpiało w wyniku powstania kościuszkowskiego i innych zawirowań historii. Po powstaniu styczniowym, w 1869, Nadarzyn utracił prawa miejskie.
W okresie międzywojennym Nadarzyn był siedzibą gminy Młochów. Budynek, w którym mieścił się urząd znajdował się w miejscu, gdzie teraz stoi pomnik Józefa Piłsudskiego.
Tam właśnie czekałam na koniec mszy, żeby wejść do kościoła. Na pomniku napis:
W X ROCZNICĘ
ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI
POLSKI
- PIERWSZEMU MARSZAŁKOWI
JÓZEFOWI PIŁSUDSKIEMU
- RODACY
11-XI-1928
Kościół pw. św. Klemensa powstał w 1806 z fundacji hr. Tomasza Ostrowskiego herbu Rawicz, senatora, wojewody i prezesa Senatu Królestwa Polskiego, wg projektu Jakuba Kubickiego.
Na drewnianym krzyżu przed kościołem widnieją daty 1928 i 1932.
 |
| Figura św. Jana Nepomucena, 1836 |
W 1831 kościół został przekształcony w więzienie dla Polaków zsyłanych na Sybir.
Koniecznie należy zobaczyć napisy i daty wyryte przez powstańców na epitafium hrabiego. Ciężko je dostrzec, a jeszcze trudniej sfotografować.
Tak na marginesie, to w tym samym roku w Nadarzynie szalała cholera przywleczona przez wojska rosyjskie (nadarzyn.tv).
A oto co znalazłam na stronie nadarzyn.pl :
Nadarzyn ucierpiał także w okresie powstania listopadowego (1830 – 1831 r.), kiedy to znaczne siły wojskowe skoncentrowane były na linii Błonie – Nadarzyn. Miasto znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie stolicy było miejscem postoju dla pędzonych przez Rosjan jeńców. Śladem ich bytności, w zamienionym na więzienie nadarzyńskim kościele, są odnalezione w 1994 roku podczas prac konserwatorskich inskrypcje. Na marmurowym epitafium hrabiego Tomasza Ostrowskiego pozostawili je więzieni tu powstańcy. W zapiskach jest mowa o miejscu zabrania jeńców z warszawskiej Woli – być może któryś z nich był świadkiem wydarzeń związanych z obroną fortu Wola, opisanych przez Adama Mickiewicza w sławetnej „Reducie Ordona”. Odczytano m.in. następujące zapisy: „Leopold Ogrodowicz... dnia 13 września 1831...Dzisiaj przeprowadzają nas tu stąd do Warszawy...wszyscy nas tu w kościele jest 318 przeprowadzonych z Woli pod Warszawą...;Xawery Skibicki d.8 tu przyprowadzen iako niewolnik zabrany w Woli pod Warszawą na d.6 wyszedłem z tej Światyni Pańskiej w marszu nie wiedząc przeznaczenia d.13września 1831 r; Franciszek Patysiewicz zabran do niewoli w Woli d 6.9...83.l; Xaweryn Taylor równego innymi doznał losu."
 |
| Herb Rawita |
Nie znalazłam nigdzie informacji o istnieniu w kościele więzienia w roku 1806. Skąd ta data?
(...) przy ołtarzu stoi okazały siedmioramienny świecznik. Niektórzy twierdzą, że jest to menora ze zniszczonej synagogi w Nadarzynie, jednak rzeczywistość zdaje się być bardziej prozaiczna - według informacji udzielonej przez byłego proboszcza, ks. Bronisława Płaszczyńskiego, świecznik ten został przywieziony po wojnie przez pracującego w hucie Warszawa mieszkańca Nadarzyna. Pozbawiona jednego z ramion menora została naprawiona, a kilka lat temu doczekała się kolejnej renowacji.
kirkuty.xip.pl
Niesamowite, prawda?
 |
| Dzwonnica, XIX w. |
 |
| Epitafium Heleny Arkuszewskiej, dziedziczki dóbr Helenowa (1841) |
 |
| Epitafium Wincentego Arkuszewskiego, dziedzica dóbr Helenowa (1855) |
 |
| Nagrobek Ignacego Bolesty, właściciela Ruśca (1838) |
Przy rondzie, u wylotu głównej drogi do Warszawy, znajduje się XIX-wieczny zajazd. Powstał wg projektu Jakuba Kubickiego mniej więcej w tym samym czasie, co kościół. Jest zadbany i mieści się w nim obecnie Nadarzyński ośrodek Kultury.
Podobno w 1809, przed bitwą pod Raszynem, gościł w nim książę Józef Poniatowski.
Między kościołem a Świadkami Jehowy, w ogrodzeniu, znajduje się nowa kaplica z Matką Boską. Po drugiej stronie ul. Warszawskiej, na terenie OSP, można obejrzeć jakieś zabytkowe urządzenie pod wiatą i taką oto tablicę:
W listopadzie 1918 nadarzyńscy strażacy brali udział w rozbrajaniu Niemców.
Ul. Sitarskich doszłam na cmentarz założony w 1853. Jak zawsze jest to kawałek historii.
Najwięcej zabytkowych grobów jest po lewej (zachodniej) stronie. Po prawej chowani byli ubożsi mieszkańcy, są tam też 2 miejsca pamięci. Spoczywają tu m.in. ofiary mordu jeńców na terenie przykościelnym.
We wrześniu 1939 Niemcy więzili w kościele żołnierzy Wojska Polskiego oraz cywili. W ogrodzie przykościelnym rozstrzelano 103 osoby, w 1940 ekshumowane i przeniesione na cmentarz.
Pusty plac między dębami to miejsce po kwaterach żołnierzy niemieckich z lat 1915/16.
NA TEJ KWATERZE SPOCZYWAJĄ ŻOŁNIERZE WP
POLEGLI NA POLU CHWAŁY WE WRZEŚNIU 1939 R.
ORAZ 169 OSÓB CYWILNYCH EKSHUMOWANYCH
Z OKOLICZNYCH LASÓW
 |
| Cmentarz z I wojny światowej |
Po lewej stronie:
 |
| Proboszcz parafii Nadarzyn, ks. Antoni Pakulski (1908) |
 |
| Jakób Władysław Krasnodębski, dziedzic dóbr Nadarzyn (1893) |
 |
| Herb Krasnodębski Pobóg |
 |
| Józef Ostafiński (1865, najstarszy grób-postument) |
 |
| 1901 |
 |
| Smutny akcent piłkarski... |
Miałam jeszcze trochę czasu do autobusu, więc pochodziłam po okolicy. Na tyłach ul. Mszczonowskiej znajdują się tereny rekreacyjne.
 |
| Krzyż ufundowany na pamiątkę misji; ul. Pruszkowska 11 |
 |
| Ul. Mszczonowska |
Najlepsza strona, jaką znalazłam to nadarzyn.tv. Polecam miłośnikom historii i szukającym ciekawostek.
https://www.nadarzyn.pl/plik,1164,artykul-dot-historii-nadarzyna-1453-1900-cz-1.pdf
https://www.nadarzyn.pl/plik,1165,artykul-dot-historii-nadarzyna-1453-1900-cz-2.pdf
http://nadarzyn.tv/pl/sekcja/historia/galeria/967_0-warto_wiedziec_-_najstarsze_mogily_na_cmentarzu_parafialnym_w_nadarzynie.html
http://mapa.ziemiachelmonskiego.pl/opis-85-kosciol_nadarzyn.html
http://www.kirkuty.xip.pl/nadarzyn.htm
Data na epitafium i data konsekracji świątyni są te same, więc to pewnie cos zcos ze sobą ma wspólnego, albo po prostu zwyczajny błąd.
OdpowiedzUsuńHistoria menory i tak niesamowita. Nie sądzę by fakt iż znalazła się w hucie na złomie (tak sądzę po okolicznościach) był przypadkowym aktem, bo wtedy nie było prywatnego handlu złomem jak teraz, więc wszystko co trafiało na przetop było za wiedzą i zgodą (albo poleceniem) ówczesnych władz.
Rozumiem (z kontekstu) iż gdzieś w pobliżu Świadkowie Jehowy mają swoją Salę Królestwa, ale nie sprecyzowałaś tego. W sumie to mają je w wielu różnych miejscach, choć częściej chyba wynajmują lokale niż budują własne. Krzyży nie stawiają od czasu gdy "odkryli" iż Chrystusa przybito do pala a nie do krzyża (jednocześnie nie są w stanie wyjaśnić czemu akurat dla niego zrobiono wyjątek a innych skazańców krzyżowano).
Podobną historię znajdziesz i na tarnowskim Starym Cmentarzu - też oznaczonym jako kryjący szczątki Powstańców Styczniowych, Legionistów i kwaterę "pierwszowojenną" tyle że większośc z tych pochówków obejmuje osoby zmarłe wiele kat po okresie walki.
Materiał pokazałaś świetny.
Nie wydaje mi się, że data jest błędem, ktoś ewidentnie wyrył taką, a nie inną. W takich sytuacjach człowiek się raczej nie myli. Data powstania kościoła? Też myślę, że nie, bo jest w towarzystwie napisów powstańców. Można spróbować do kogoś napisać, np do nadarzyn.tv. Jak się dowiem, to zaktualizuję i dam znać.
UsuńŚwiadkowie Jehowy mają swój ośrodek obok. Łączy ich właśnie ogrodzenie. Kaplicy nie pokazałam, bo nowa do bólu, a takich wszędzie pełno. Nowe mnie nie rusza :)