Józefów warto odwiedzić z powodu stosunkowo dużej ilości świdermajerów i pięknego położenia nad Świdrem.
Na początek garść niezbędnych informacji ze strony jozefow.pl:
Józefów należy do tzw. pasma otwockiego grupującego miejscowości letniskowo – uzdrowiskowe położone wzdłuż wybudowanej w 1877 roku linii kolejowej z Warszawy do Lublina i uruchomionej w 1912 roku - linii kolejki wąskotorowej. (...) Historycznie Józefów dzieli się na kilkanaście części, które są dawnymi letniskami lub wsiami (...) Rozwój Józefowa, jako bazy wypoczynkowej dla mieszkańców Warszawy rozpoczął się już u schyłku XIX wieku, a w okresie międzywojennym dostrzeżono również walory uzdrowiskowe dla leczenia chorób płuc i dróg oddechowych. (...) Zasadniczy wpływ na rozwój miejscowości miało położenie przy szlakach kolejowych. (...) Po II wojnie światowej nastąpił szybki rozwój Józefowa w związku z napływem ludności ze zniszczonej Warszawy. (...) Decyzją Rady Państwa z 1962 roku - 7 lipca Józefów został podniesiony do rangi miasta.
Józefów szczególnie znany jest ze swojego malowniczego położenia przy ujściu rzeki Świder do Wisły. Obszary leśne i zadrzewione stanowią prawie 29% obszaru miasta. Na terenie Józefowa znajduje się część Mazowieckiego Parku Krajobrazowego oraz trzy rezerwaty przyrody: Wyspy Świderskie, Wyspy Zawadowskie oraz Świder. Część miasta objęta jest także programem NATURA 2000 oraz należy do Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (WOChK).
Zwiedzanie wygodnie jest zacząć od stacji Michalin, skąd blisko na ul. Uroczą, a potem iść ul. 3 Maja, gdzie jest najwięcej świdermajerów, w kierunku Świdra.
 |
| Ul. Urocza 6A |
 |
| Ul. Urocza 6A |
Jak pierwszy raz zobaczyłam ten dom, a konkretnie to, co na zdjęciu po lewej stronie, od razu pomyślałam, że mógł tu być dom modlitwy. Byłam bardzo blisko, bo potem znalazłam informację na stronie sztetl.org.pl:
Trzeci dom modlitwy w Józefowie znajdował się przy ul. Uroczej 6. Budynek został zniszczony przez Niemców podczas II wojny światowej, a po wojnie ruiny rozebrano.
 |
| Ul. 3 Maja 65 |
 |
| Kościół MB Częstochowskiej, 1902-05; ul. 3 Maja |
 |
| 1931 |
 |
| Ul. 3 Maja 91/ Polna |
Świdermajery
jozefow.pl
 |
| Ul. Polna 9/ Świderska |
Na skrzyżowaniu ul. Polnej i Świderskiej stoi duża, wyremontowana willa. To katolicki Ośrodek Kultury w Józefowie "Patria".
 |
| Ul. Polna 22 |
 |
| Willa "Benkówka" (Wilhelma Benke), 1898; ul. 3 Maja 100 |
 |
| Willa "Benkówka" - od 1984 własność Janusza Korwina-Mikke |
 |
| Willa "Różanka", ok. 1925; ul. 3 Maja 102 |
 |
| Willa "Różanka" |
 |
| Ul. 3 Maja 95 |
 |
| D. dom modlitwy; ul. Wiślana 5 |
Synagoga w Józefowie – prywatny dom modlitwy urządzony w drewnianym domu znajdującym się przy ulicy Wiślanej 5. Wewnątrz, na ścianach sali głównej, znajdowały się polichromie. Fragment dachu nad tym pomieszczeniem był ruchomy i w okresie Święta Szałasów uchylano go za pomocą specjalnego kołowrotu. Synagoga jest obecnie jedną z nielicznych zachowanych drewnianych synagog. Do dnia dzisiejszego nie zachowały się żadne elementy pierwotnego wystroju. Po II wojnie światowej wnętrze budynku zostało podzielone na mieszkania komunalne (...)
pl.linkfang.org
Z tablicy informacyjnej w Falenicy można się dowiedzieć, że "początkowo w Willach Falenickich działki kupowali rosyjscy urzędnicy i wojskowi pracujący w Warszawie." Właściciel "Irenki" najwyraźniej był jednym z nich. Innych rosyjskich śladów w okolicy nie znalazłam.
 |
| Willa "Irenka" należąca do oficera carskiego, ok. 1900; ul. Zielona 1 |
 |
| Willa "Irenka" |
Obiekt powstał ok. 1900 r. jako dom letniskowy. Jego pierwszym właścicielem był nieznany z nazwiska oficer carski. (...) Budynek wyróżnia się bogatą dekoracją snycerską o jednorodnej stylistyce i wysokim poziomie wykonawstwa. (...)
Willa posiada także wartości historyczne i stanowi świadectwo przemian urbanistycznych, wynikających z rozwijającego się ruchu budowlanego podwarszawskich miejscowości letniskowych wzdłuż linii Kolei Nadwiślańskiej. Ponadto, przedmiotowy budynek jest przykładem drewnianej zabudowy willowej w Józefowie, bez większych przekształceń zewnętrznych i wewnętrznych, o zachowanej w wysokim stopniu pierwotnej substancji budowlanej.
mwkz.pl
 |
| Willa "Polakiewicz", 1925, 1936; ul. 3 Maja 106 |
Willa Polakiewicz jest przykładem zabudowy letniskowej
charakterystycznej dla Józefowa i okolic doliny rzeki Świder,
reprezentującej tzw. styl nadświdrzański. Jednocześnie posiada
indywidualny wyraz artystyczny (...) działka była częścią siedliska tworzącego tzw. osadę Europa, a jedyną
pozostałością historycznej zabudowy kwartału pozostaje budynek przy ul.
3-go Maja 106. Na wartość historyczną wpływają również zmiany
własnościowe nieruchomości, wiążące dzieje budynku ze społecznością
żydowską (w tym mieszkańcem Warszawy Jankielem Polakiewiczem) oraz
odzwierciedlające aspiracje jej przedstawicieli do inwestowania na rynku
nieruchomości na terenie najpopularniejszych podwarszawskich
miejscowości.
mwkz.pl
 |
| Willa "Polakiewicz" |
 |
| Willa "Polakiewicz" |
 |
| Willa "Balbinów", 1902; ul. Wyszyńskiego 11 |
Najwięcej informacji znalazłam na stronie jozefow.pl:
Okazałą willę przy ówczesnej ulicy, a właściwie drodze o nazwie Wiejska (później Pierackiego, Stalina, Waryńskiego, Wyszyńskiego) zbudował Szepsel Frenkiel dla dużo młodszej od niego żony – Balbiny z domu Szweis i małych dzieci. Na cześć żony nazwał willę „Balbinów”. Być może był to dom letni, a zimę rodzina spędzała w Warszawie, tam bowiem prowadziła interesy. (...) „Willa Balbinów” funkcjonowała przez kolejne lata jako pensjonat, w 1927 roku Z. Feinsteinowa zapraszała do pensjonatu „Zdrowie” w willi p. Frenklowej (...) W 1928 roku, zapewne wdowa po Szepslu – Balbina osobiście przejęła prowadzenie pensjonatu. Brała także udział w akcjach charytatywnych, udostępniając swoją willę na zbiórki. (...) Ostatni ślad po tej rodzinie to lista „Pamięci Treblinki”. (...)
W latach 1944–46 Willa Balbinów była siedzibą józefowskich strażaków. (...) Po wojnie zasiedlony dom należał do Skarbu Państwa.(...) w 1992 roku stał się własnością Miasta Józefowa. W 2014 roku został wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków (...)
I dalej:
Po wojnie willa została przejęta przez Skarb Państwa, a następnie przeznaczona na lokale komunalne. Wówczas budynek przeszedł pewne przeobrażenia: wnętrza, które pierwotnie opierały się na dwóch traktach, zostały przebudowane na trzy mieszkania. Nowi lokatorzy dobudowali do istniejącej murowanej bryły drewniane werandy i garaż.
W willi mieści się Miejski Ośrodek Kultury, a także biura Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz Towarzystwa Przyjaciół Józefowa.
 |
| Dom z ok. 1930; ul. Wyszyńskiego 28 |
 |
| Willa "Hanka", 1926; ul. Wyszyńskiego 68/ Ejsmonda |
 |
| Willa z 1929; ul. Sosnowa 29 |
 |
| Ul. Sosnowa 29 |
 |
| Ul. Sosnowa 29 |
 |
| Willa "Jakubówka", ok. 1910 (dom modlitwy); ul. Leśna 19 |
Dom modlitwy w Józefowie (ul. Leśna 19) powstał ok. 1910 r. jako willa Maksymiliana Jakubowicza (tzw. "willa Jakubówka"). Był to prywatny dom mieszkalny. W jednym z pokojów urządzono dom modlitwy, służący lokalnym oraz wypoczywającym tutaj Żydom. (...) Trzy drewniane werandy otrzymały bogatą dekorację z motywem Gwiazdy Dawida.
sztetl.org.pl
Obiekt powstał w (...) jako pierwsza w Józefowie murowana willa letniskowa, która zarazem nawiązywała architektonicznie do dominujących wówczas w okolicy „świdermajerów” detalami – sztukateriami z motywami kwiatowymi oraz dobudowanymi w latach 20. XX wieku drewnianymi, ażurowymi werandami. Jej właścicielami (...) byli bogaci, warszawscy Żydzi – Sura i Jakub Jakubowiczowie.
jozefow.pl
Podczas wojny w willi znajdowała się siedziba gestapo, potem mieszkali w niej żołnierze Armii Czerwonej. Obecnie mieści się tu przedszkole.
 |
| Willa "Jakubówka" - na werandzie odtworzone Gwiazdy Dawida |
 |
| Willa "Jakubówka" |
 |
| Ul. 3 Maja 130B/ Długa |
 |
| Willa "Jeżewo"; ul. Grota-Roweckiego 8 |
 |
| Willa "Jeżewo" |
"Willa „Jeżewo” była własnością generała Stefana „Grota” Roweckiego i jego konspiracyjnym lokum (od 1941 roku aż do momentu aresztowania przez gestapo w połowie roku 1943). Następnie „pod koniec wojny kwaterował tu sztab Armii Czerwonej – konie stały w salonach na parterze, na górze mieszkali oficerowie, a kuchnia polowa była w garażu”. Po wojnie w willi powstały cztery mieszkania kwaterunkowe. Na krótko zamieszkał tu początkujący dziennikarz Ryszard Kapuściński."
Spacerownik Józefowski
Zwiedzanie najlepiej zakończyć nad Świdrem. Zejść nad rzekę można w wielu miejscach, można też posiedzieć na plaży miejskiej, gdzie w sezonie działają punkty gastronomiczne.
 |
| Świder, okolice plaży miejskiej |
To, co zdecydowanie cieszy podczas zwiedzania Józefowa, to widoczny szacunek dla drewnianej, tradycyjnej zabudowy. Zdarzają się, oczywiście, opuszczone świdermajery, kilku już nie znalazłam, ale odniosłam wrażenie, że większość jest zadbana i zamieszkana. Co więcej, nowe domy też są często budowane w tym stylu, np. na ul. Długiej, a na Zielonej nawet bloki mają charakterystyczne elementy. Widziałam kilka wystaw plenerowych dotyczących świdermajerów.
Jest bez porównania lepiej niż w sąsiedniej Falenicy, którą mam świeżo w pamięci.
https://www.mwkz.pl/archiwum-aktualnosci-lista/1300-willa-irenka-w-jozefowie-w-rejestrze-zabytkow
Willa "Balbinów" str. 8 i 9
https://www.jozefow.pl/oze-na-wyszynskiego-11-1756
https://pl.linkfang.org/wiki/Synagoga_w_J%C3%B3zefowie_%28ul._Wi%C5%9Blana_5%29
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz