Okuniew

Okuniew to dawne miasto, o czym świadczy zachowany rynek z pięknym skwerem. Największą atrakcją są chyba wielkie i malownicze ruiny pałacu, ale też i kościół ufundowany przez dawnych właścicieli majątku, Łubieńskich, znany z serialu "Plebania".

Na początek trochę historii:

[Okuniew] powstał na terenach wsi Długa Wola, której dziedzicem był Stanisław z Kalenia Okuń. W 1538 r. otrzymał on od króla Zygmunta I przywilej na utworzenie miasta (...) W XVI w. miasto musiało mieć duże znaczenie, gdyż w 1578 r. odbyła się tu narada posłów carskich, z Litwinami popierającymi kandydaturę cara Fiodora Iwanowicza. W 1656 r. pod Okuniewem odbyła się zwycięska bitwa Stefana Czarnieckiego ze Szwedami. W 1703 r. kwaterował tu król szwedzki Karol XII. (...) Po Okuniach majątek w O. znajdował się w posiadaniu Powsinów, Ciołków, Radzimińskich h. Lubicz, Okęckich, Grzybowskich, Klickich i Łubieńskich h. Pomian. Po 1795 r. miasto stało się granicznym i w zw. z tym utworzono tu komorę celną. Znalazło się wówczas pod panowaniem austriackim. (...) Po wygonieniu Austriaków Okuniew stał się siedzibą podprefektury oraz gminą, początkowo w Księstwie Warszawskim, a po 1815 r. stolicą powiatu w Królestwie Polskim. W 1820 r. Jan hr. Łubieński wybudował tu obecny pałac. 18 lutego 1831 r. w Okuniewie miała miejsce bitwa między oddziałami Żymierskiego i Szembeka z Rosjanami, podczas której miasto zostało spalone. Stolica powiatu po tej bitwie przeniesiona została do Mińska. (...) W rękach [Łubieńskich] majątek znajdował się do 2. poł. XIX w., następnie przeszedł w ręce rodziny Lortschów. Pod Okuniewem walczono również w okresie powstania styczniowego. Po upadku powstania władze carskie postanowiły wybudować linię kolejową pomiędzy Warszawą a Moskwą, która początkowo miała przebiegać przez miasto, jednak ostatecznie ominęła je o 4 kilometry. Wpłynęło to znacząco na spowolnienie rozwoju miasta i pozbawienie go praw miejskich w 1869 r. (...)
Spod panowania rosyjskiego wieś wyszła w 1915 r., by przejść pod panowanie niemieckie pod którym znajdowała się aż do Traktatu Wersalskiego w 1919 r. kiedy to miasto wróciło do Polski.

                                                                                                                     polskiezabytki.pl

Przyjechałam busem z Warszawy i wysiadłam na Rynku, tuż przy pałacu Łubieńskich. Zostawiłam go na później, bo chciałam przed mszą dostać się do kościoła. Poszłam aleją przecinającą park.

Rynek (125m x 100m)

Na skwerze w Rynku znajduje się głaz pamiątkowy z napisem "1939–1944 ofiarom II wojny światowej córkom i synom Ziemi Okuniewskiej Rodacy 9-5-1981". Niegdyś odbywały się tu targi.

Do kościoła św. Stanisława Kostki weszłam bez problemu i mogłam spokojnie robić zdjęcia.
Został zbudowany w latach 1828-1835 z funduszy Jana Łubieńskiego, właściciela Okuniewa. Zaprojektował go Jakub Kubicki lub wg innych źródeł - Chrystian Piotr Aigner, w stylu empire.

Kościół parafialny św. Stanisława Kostki, 1828-1835, 1935

Fasada

Fasada

Kościół posiada 5 ołtarzy. Większość zabytkowego wyposażenia pochodzi z XVIII w.

Ambona

Obraz Trójcy Świętej, szkoła włoska, pocz. XVIII w.

Przy kościele św. Stanisława Kostki znajdują się ciekawe figury, m.in. patrona. Można też obejrzeć w gablocie trofea sportowe zdobyte przez Okuniew.


Figury nie są raczej zabytkowe, ale wyglądają na ludowe. Ciekawy jest sposób malowania twarzy, również w kapliczce, którą napotkałam później.

Dzwonnica, 1977

Plebania, 1 poł. XIX w.

Do cmentarzy katolickiego i żydowskiego prowadzi ul. Cmentarna.
Wg tablicy informacyjnej przed kościołem cmentarz katolicki powstał w 1836.

Kaplica cmentarna, 1835

Kaplica cmentarna, 1835

Kaplicę cmentarną widać z daleka.

Po prawej stronie alei, w pobliżu kaplicy, znajduje się grób ks. proboszcza Władysława Żebrowskiego (zm. 1918), a za nim najbardziej zaniedbany grób właścicieli ziemskich, jaki kiedykolwiek widziałam. Ledwo udało mi się odczytać nazwisko "Smoleński", a zorientowałam się tylko dlatego, że stary nagrobek i wiedziałam, że piaskowiec.

Po tej samej stronie znajduje się pomnik żołnierzy poległych w 1920.

Nagrobek Dionizego (zm. 1848) i Ludwiki (zm. 1849) Smoleńskich, właścicieli Budziska i Młotkowa

Nagrobek Kazimierza Kudlińskiego, żołnierza I Pułku Szwoleżerów, który poległ w 1926 podczas walk ulicznych związanych z przewrotem majowym (za kaplicą, bardziej w lewo)

Do cmentarza żydowskiego należy iść aleją po lewej stronie od wejścia do katolickiego (mapka). Znajduje się on w lesie, za cmentarzem katolickim. Nie ma żadnego drogowskazu, dopiero tabliczka na miejscu.

Pozostawał nieczynny od 1942 r., ale formalnie zamknięty został dopiero (...) 15 września 1964 roku (...) W 1988 r. z inicjatywy Fundacji Rodziny Nissenbaumów teren nekropolii został uporządkowany. W styczniu 2011 r. podczas spotkania potomków Żydów okuniewskich z rabinem Michaelem Schudrichem zapadła decyzja o wykonaniu lapidarium w formie muru z przytwierdzonymi macewami. [na razie nic nie ma] 
Na powierzchni 0,5 ha zachowało się kilkadziesiąt nagrobków lub ich fragmentów, z których najstarszy pochodzi z 1881 roku. Na cmentarzu znajduje się również grób, który do jesieni 2005 r. był oznaczony krzyżem. Jak twierdzą mieszkańcy, jest to mogiła polskiego chłopca, którego Niemcy wzięli za Żyda i rozstrzelali wspólnie z Żydami na cmentarzu.

                                                                                                                   sztetl.org.pl

Cmentarz jest w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a od 2001 opiekują się nim uczniowie z Okuniewa, Sulejówka i woluntariusze, co, jak widać, mu nie pomogło...

Cmentarz żydowski, 2 poł. XIX w.

 TEREN POD OCHRONĄ

WOJEWÓDZKIEGO

KONSERWATORA 

ZABYTKÓW

W WARSZAWIE

Na jednej z macew znalazłam monetę 1zł. Dowiedziałam się, że czasami Żydzi kładą monety na grobach.

Gmina żydowska powstała w Okuniewie w XVIII w. Istniała też synagoga. Wg sztetl.org.pl "W okresie międzywojennym w 1921 r. w Okuniewie żyło około 500 Żydów. W mieście działały liczne żydowskie organizacje społeczne i kulturalne. Po 1930 r. wielu Żydów wyemigrowało."

Do kapliczki na Łysej Górze szłam ul. Zabraniecką. Nie wiem, z którego roku jest ten piękny krzyż.
Po wyjściu z Okuniewa droga wiedzie przez las, pojawiają się wydmy.

Ul. Stanisławowska/ Zabraniecka

Kapliczka na Łysej Górze, 1929, przy drodze do Zabrańca

Stanisławów [ok. 20 km od Okuniewa] w sierpniu 1920 r. znalazł się na trasie marszu wojsk sowieckich w kierunku Warszawy. ”W nocy z 13 na 14 sierpnia 1920 roku wieś zajęły maszerujące na Warszawę wojska bolszewickie. Opuściły ją w pośpiechu 17 sierpnia.”
Stanisławów nie był zatem zbyt długo okupowany. Walki pomiędzy Rosjanami a Wojskim Polskimi miały za to miejsce w okolicy nieodległego Okuniewa, to tam wyznaczona została linia obrony,  umożliwiały to zlokalizowane na tamtym terenie wydmy.

                                                                                               szlakniepodleglosci.pl

Wróciłam na Rynek. Kamienice u zbiegu z ul. Pułtuską pochodzą z 2 poł. XIX w. Przeszłam Pułtuską, Słoneczną i Polną wyszłam na Rynek przy kościele. Potem spacer ul. Zduńską, na której znalazłam sporo dawnej zabudowy, w tym jeden drewniak. Ta ulica podobała mi się najbardziej.

Pierwsza piekarnia rodziny Putków; ul. Zduńska

O tym, że jest to piekarnia dowiedziałam się na miejscu.
Piekarnia Putków powstała w Okuniewie w 1918. Na stronie wyborcza.pl znalazłam wspomnienia członka rodziny:

Piekarską historię zapoczątkował mój pradziadek Władysław Putka, który wtedy otworzył piekarnię w Okuniewie (...)

Pod koniec wojny w piekarni w Okuniewie wybuchł pożar, w wyniku którego spłonął sklep, a w murowanym budynku z jednej strony zawaliło się piętro, którego nikt już nie odbudował. (...)

DREWNIANE!!! inicjały; Rynek 68/66

Ul. Pułtuska/ Słoneczna

Kapliczka powstała w 1934.

Po obejściu okolicznych uliczek, poszłam do ruin pałacu Łubieńskich. Na końcu, żeby mieć na niego najwięcej czasu i w parku poczekać na autobus.

Park został założony w stylu angielskim nad rzeką Długą, która nie wygląda zbyt imponująco, a sam park jest zaniedbany. Ale jest w tym pewien urok... Po prostu jest bardziej dziko. 
Jedyne, co można chyba w tej sytuacji zrobić, to odpowiednio zabezpieczyć ruiny pałacu i, przede wszystkim, usunąć śmieci ze środka! Co prawda jest tabliczka z zakazem wyrzucania śmieci, ale, niestety, to nie wystarcza.

Ruiny pałacu Łubieńskich, l. 20. XIX w.

Jedyny detal architektoniczny, jaki wypatrzyłam, w kilku miejscach

I chyba tylko ten mostek pozostał po kompozycji parku

Park, poł. XVIII, 1 poł. XIX, pocz. XX w.

A tak wyglądał pałac w maju 2016, podczas mojej pierwszej wizyty.

 Poszłam jeszcze na kawę do Miodowego Kłosa na Rynku i wróciłam do Warszawy.

Rynek

Oprócz zabytków, Okuniew ma do zaoferowania piękne położenie. Właściwie wszędzie jest las lub park. Odległości są małe, więc jest to doskonały pomysł na 1-dniowy wypad!



Pałac Łubieńskich
https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/o/589-okuniew/114-cmentarze/24988-cmentarz-zydowski-w-okuniewie
http://www.szlakniepodleglosci.pl/szlakniepodleglosci_00021.htm
http://wyborcza.pl/AkcjeSpecjalne/7,155762,24088584,prowadzimy-najwieksza-rodzinna-piekarnie-w-warszawie-i-do.html