Kostrzyn nad Odrą kojarzy się przede wszystkim z niesamowitym Starym Miastem, Twierdzą Kostrzyn, "polskimi Pompejami". Faktycznie, głównie dlatego tam pojechałam. Ale miasto, mimo że prawie całkowicie zniszczone w 1945, ma niezaprzeczalny urok, atmosferę i piękną przyrodę dookoła. I, na szczęście, nie wszystkie zabytki zostały utracone.
Na początek dworzec i okolice.
 |
| Dworzec kolejowy, dwupoziomowy, 1874, 1 z 2-ch tego typu w Polsce (drugi w Kępnie) |
 |
| Rozeta do podwieszenia lin nośnych sieci trakcyjnej na dworcu (tramwaje elektryczne w l. 1925-45) |
Po tej stronie dworca znajduje się też stara studzienka kanalizacyjna z niemieckim napisem.
 |
| Lokomotywownia; ul. Niepodległości |
W pobliżu dworca takie oto ślady przeszłości.
 |
| Ul. Niepodległości 13-15 |
 |
| Dom Turysty (d. hotel Küstiner Hof); ul. Piastowska 3 |
A tak było dawniej.
Park miejski to dawny cmentarz.
Krwawe walki o Kostrzyn w 1945 r. skutkowały tysiącami ofiar po obu stronach frontu. Żołnierzy radzieckich pochowano m. in. na terenie cmentarza niemieckiego, a obecnego parku miejskiego. W 1953 r. szczątki czerwonoarmistów zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz w Gorzowie. Powojenny, naprędce stworzony cmentarz żołnierzy radzieckich na terenie obecnego parku był skromny. Pochowano tu około tysiąca żołnierzy. Najbardziej charakterystycznym punktem nekropolii był pomnik poświęcony radzieckim marynarzom.
kostrzynnadodra.naszemiasto.pl
Przy ul. Gorzowskiej 1 stoi ciekawy budynek straży pożarnej, wyglądający trochę średniowiecznie, ale nie jest szczególnie zabytkowy.
 | |
| Park Miejski |
 |
| Willa przemysłowca Adolfa Wagenera, 1900 (do 2010 Urząd Miasta); ul. Kopernika 1 |
Wnętrze willi można obejrzeć na filmie.
Wagener zajmował się produkcją maszyn przemysłowych i rolniczych. Zakłady przy ul. Gorzowskiej już nie istnieją.
Nie istnieje również młyn zbożowy z silosem przy Gorzowskiej 24. Spalił się i został zburzony kilka lat temu.
Po fakcie zorientowałam się, że przegapiłam dawną strażnicę WOP przy Mickiewicza 20. Przeszłam koło niej, ale nie wiedziałam, co to jest.
 |
| Pomnik Lwa - pomnik poległych w I wojnie światowej, 1925, w m-cu d. "Kolumny zwycięstwa"; ul. Parkowa |
Pierwotnie na płaszczyznach postumentu znajdowała się obszerna inskrypcja informująca o temacie upamiętnienia oraz fundatorze pomnika. Zawierała ona również nazwy jednostek garnizonu kostrzyńskiego oraz motto:
"Allen Gewalten zum Trutz sich gehalten"
("Oparliśmy się wszelkiej przemocy")
W setną rocznicę wybuchu I Wojny Światowej staraniem Muzeum Twierdzy Kostrzyn Pomnik został poddany renowacji (pierwotna, utracona inskrypcja została zastąpiona nową) i odsłonięty w dniu 30.08.2014 r.
tablica informacyjna
Na stronie fotopolska.eu można zobaczyć, jak wyglądał pomnik wojenny w latach 1910-20 .
 |
| D. szkoła dla dziewcząt (Mädchen Volksschule), 1931, w 1945 wojskowy lazaret, ob. SP; ul. Kościuszki 7 |
A tu identyczne zdjęcie z 1940.
Najprawdopodobniej jest to przykład Bauhausu, chociaż różne źródła różnie podają.
Naprzeciwko szkoły widać murek i jakieś wertepy. Na miejscu dowiedziałam się, że niegdyś znajdowało się tam kasyno wojskowe, a potem kino.
Cmentarz żydowski z 1827 przy ul. Mickiewicza 1 jest w fatalnym stanie, nie zachowały się żadne nagrobki. Dom przedpogrzebowy prezentuje się dużo lepiej.
Ze strony sztetl.org.pl : "jeszcze po 1945 r. posiadał zachowane w dobrym stanie bramę, mur i
nagrobki. Zmieniło to dopiero utworzenie na jego części złomowiska w
latach 60. XX wieku.".
 |
| Rampa wjazdowa i podmurówka rozebranego ogrodzenia cmentarza |
 |
| Żydowski dom przedpogrzebowy przebudowany na sklep; ul. Mickiewicza |
 |
| Wodociągowa wieża ciśnień, 1903, wyłączona z użytku w 1996; ul. Osiedlowa |
 |
| Spichlerze, ok. 1930; ul. Prosta |
A teraz dalej od centrum. Ul. Wyszyńskiego udałam się w kierunku przepompowni na os. Warniki. Po drodze trochę zabytków i cudna przyroda!
 |
| Ul. Wodna 16 |
 |
| Kaplica cmentarna ewangelicka, ob. rzym.-kat. pw. Najśw. Serca PJ, XIX/XX w.; ul. Wyszyńskiego 2 |
 |
| Dom, 1910; ul. Wyszyńskiego 2 |
Przy budynku koszar pozostawiono fragment bramy z pamiątkową tablicą informacyjną, z której można się dowiedzieć m.in. tego, że wiosną 1945 był tu ważny punkt oporu zdobyty przez Armię Czerwoną 9 marca. W latach 1951-97 w koszarach stacjonowało Wojsko Polskie.
 |
| Kompleks koszarowy 2 Brandenburskiego Batalionu Pionierów nr 28, 1913; ul. Wyszyńskiego 47 |
 |
| Poniemiecka trafostacja, l. 30. XX w.; ul. Wyszyńskiego/Jaworowa |
Oczywiście nie wiedziałam, że to trafostacja. Z artykułu dowiedziałam się, że powstaną w niej mieszkania.
Służyła potrzebom miasta, zaopatrywała w prąd ówczesny Kostrzyn – mówi Jerzy Dreger z Muzeum Twierdzy Kostrzyn. Budowla przetrwała walki o miasto w 1945 r. i była wykorzystywana również po wojnie. (...) Teraz jest to jeden z nielicznych w mieście przypadków architektury modernistycznej.
kostrzynnadodra.naszemiasto.pl
Do przepompowni można iść dalej prosto, ja jednak wolałam pochodzić nad rzeką. Weszłam w Zaułek Klonowy i był to BARDZO dobry pomysł!
 |
| Przepompownia na os. Warniki, 1911; PK "Ujście Warty" |
Po obejrzeniu przepompowni i okolic, poszłam wałem do Dąbroszyna. CUDOWNA trasa!
I kolejna, w zupełnie innym kierunku. Ul. Drzewicką można dojść do obozu jenieckiego w Drzewicach. To dawna wieś, obecnie osiedle w Kostrzynie.
 |
| Stalag III C, teren obozu jenieckiego na os. Drzewice, cmentarz pomordowanych jeńców |
Do Twierdzy Kostrzyn prowadzi ul. Sikorskiego. Na razie sama ulica - Stare Miasto zasługuje na oddzielny wpis.
 |
| D. Urząd Miar, ob. Kostrzyńskie Centrum Kultury; ul. Sikorskiego 34 |
 |
| Ul. Sikorskiego |
W Kostrzynie trzeba uważnie patrzeć pod nogi!
Warto przejść przez most do Küstrin-Kietz. To część dawnego Kostrzyna, więc nie można jej pominąć.
W internecie za dużo nie znalazłam, ale są tablice informacyjne po polsku. Najlepsza wg mnie przy cmentarzu.
Pierwotnie Kietz (...) oznaczało starą słowiańską osadę rybacką. Prawie każde położone nad wodą miasto marchii posiadało swój Kietz. (...)
Rybacy musieli dostarczać bezpłatnie do zamkowej kuchni określoną ilość ryb, poza tym świadczyć przewozy łodziami i utrzymywać rowy melioracyjne. Kiedy margrabia Hans zamienił otwarte miasto Kostrzyn w twierdzę (1537), przesiedlił on Kietz na drugą stronę Odry (...) w marcu 1813 r. francuscy okupanci Twierdzy Kostrzyn kazali spalić Długie Przedmieście [starówka] i Kietz (...) nie wolno było odbudowywać wsi na starym miejscu. (...)
Wieś rybacka przekształcała się stopniowo w wioskę rolniczą, bo z powodu budowania wielu urządzeń przeciwpowodziowych tracono tereny połowowe. (...) Obok Kietz zasiedlono też ponownie Długie Przedmieście. (...) Kietz włączono w skład Miasta Kostrzyn w roku 1930.
Zwiedzanie zaczęłam od koszar przy Detlefsen Straße (burmistrz Kostrzyna w l. 1880-1903).
Wybudowane zostały dla Nowomarchijskiego Pułku Artylerii Nr 54. W czasach III Rzeszy były to koszary Wehrmachtu (39. Pułku Artylerii). Od poł. l. 50. XX w. - baza radzieckiej jednostki zmotoryzowanej, od 1994 opuszczone. Przed Rosjanami mieściła się tam też policja niemiecka.
Znalazłam film i stare zdjęcie koszar. I jeszcze drugie. Szkoda, że niszczeją...
 |
| Koszary, 1904; Detlefsen Straße |
 |
| Koszary, 1904 |
 |
| Pomnik pruskich partyzantów rozstrzelanych przez Francuzów w 1807; Detlefsen Straße |
 |
| Drugi pomnik, obok; Detlefsen Straße |
Kamień upamiętniający walki 1806. Został zniszczony podczas wojny 1945.
Przy moście w walce o Custrin polegli Falkenhayn i jego żołnierze. Wzniesiony 1914, 100 lat po wyzwoleniu miasta przez gen Hinrichsa.
Stowarzyszenie dla historii Custrin.
Szłam dalej Detlefsen Straße, po czym skręciłam w lewo, na cmentarz.
To najstarszy kostrzyński cmentarz. Pod koniec wojny znajdował się w strefie walk, a po jej zakończeniu powstał przy nim radziecki garnizon. Cały teren, łącznie z cmentarzem, był niedostępny aż do 1990.
Najstarszy nagrobek pochodzi z 1820.
 |
| Alter Kietzer Friedhof, 1820; Feldmarkstraße |
 |
| Pomnik żołnierzy radzieckich; Karl-Marx-Straße/ Schleswig-Holstein-Straße |
Na górze pomnika wypatrzyłam słabo widoczny napis "пролетарии всех стран, объединяйтесь" ("Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!"). Unikat!
Próbowałam też, bezskutecznie, znaleźć kamień ćwierćmilowy w Küstrin-Kietz. A na koniec się zgubiłam :)
Mój pobyt w Kostrzynie oceniam pod każdym względem jako jeden z najlepszych wyjazdów. Nakręcałam się ok. 10 lat - w takiej sytuacji łatwo o rozczarowanie, a było o wiele lepiej niż myślałam! Stare Miasto to coś, co każdy powinien wg mnie zobaczyć. Do tego PK "Ujście Warty", bardzo ciekawe miejscowości w pobliżu i możliwość wypadu do Niemiec.
Gorąco polecam!
Filmy o zabytkach i ciekawych miejscach w Kostrzynie:
Bardzo ciekawy i rzetelnie prowadzony blog. Bardzo interesujące podlinkowane materiały.
OdpowiedzUsuń